Najprawdopodobniej 16 listopada 2014 r. odbędą się wybory samorządowe. Po raz pierwszy przeprowadzone zostaną zgodnie z nowym kodeksem wyborczym
Kilka miesięcy zostało do wyboru nowych członków rady gminy, powiatów i sejmików województwa. Najbliższy okres to także ostatni moment na przekonanie mieszkańców do ponownego wyboru na przyszłą kadencję obecnych wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Elekcja przebiegać będzie na zasadzie ordynacji większościowej (w gminach, które nie są powiatowe) oraz systemu proporcjonalnego (w powiatach, województwach i w miastach powiatowych). Będą to wybory VII kadencji, a ich termin (wraz z kalendarzem wyborczym) powinien zostać ogłoszony przez prezesa Rady Ministrów we wrześniu 2014 roku.
Grunt to dobrze poznać przepisy
Przyszłoroczne wybory odbędą się po raz pierwszy według ustawy z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r. nr 21, poz. 112 z późn. zm., dalej: k.w.). Przepisy wprowadzające tę regulację uchyliły ustawę z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1190 z późn. zm.) oraz ustawę z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1191 z późn. zm.).
Termin wyborów samorządowych określa art. 371 par. 1 k.w., zgodnie z którym datę wyborów do rad wyznacza się na ostatni dzień wolny od pracy poprzedzający upływ kadencji rad. Wynika zatem, że będzie to 16 listopada 2014 r.
Rok wyborczy to przede wszystkim liczne obowiązki dla gmin. Już wiosną odbędzie się elekcja europarlamentarzystów. A jesienią kończy się kadencja organów wykonawczych i stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. To wymaga choćby dostosowania lokali dla potrzeb osób niepełnosprawnych.
Więcej okręgów jednomandatowych
Rewolucyjne zmiany będą dotyczyć przede wszystkim wyborów do rad gmin. Kodeks wyborczy wprowadza tam okręgi jednomandatowe (art. 418 k.w.). We wszystkich gminach, niebędących miastami na prawach powiatu mieszkańcy wybierać będą radnych w jednomandatowych okręgach wyborczych, przy zastosowaniu zasady większości względnej. W praktyce oznacza to, że okręgi będą niewielkie. Czasami będą obejmować praktycznie jedno osiedle. W każdym okręgu wyborczym zostanie wybrany jeden radny. Do tej pory mogło ich być nawet ośmiu. Nie zmieni się natomiast głosowanie w miastach na prawach powiatu.
W praktyce nowe przepisy oznaczają, że w zdecydowanej większości jednostek (2414 z 2479 gmin) okręgi będą wyłącznie jednomandatowe, a około 70 proc. uprawnionych może oddać głos podczas wyborów samorządowych w okręgach jednomandatowych. W ramach wyborów większościowych, które będą obowiązywać w większej liczbie gmin, wyborcy uzyskają większy wpływ na elekcję konkretnego kandydata, a tym samym na funkcjonowanie rady.
Do 31 grudnia 2014 r. co najmniej 1/5 lokali obwodowych komisji wyborczych na terenie każdej gminy musi być dostosowana do potrzeb wyborców niepełnosprawnych
Zgłaszanie kandydatów na radnych odbędzie się na zasadzie parytetu. Oznacza to, że zarówno liczba kobiet, jak i mężczyzn zgłoszonych nie może być niższa niż 35 proc. wszystkich kandydatów na liście
2414 w tylu gminach zostaną ustanowione okręgi jednomandatowe
Przed gminami wiele obowiązków
Jakie najważniejsze zadania ma do wykonania gmina w związku z wyborami?
Kodeks wyborczy zobowiązał samorządy do dokonania podziału gminy na jednomandatowe okręgi wyborcze oraz stałe obwody głosowania. Zadanie to należy do kompetencji rady gminy na wniosek wójta (burmistrza lub prezydenta miasta). Nowy podział będzie obowiązywał od kadencji 2014–2018. Warto dodać, że rada na wniosek organu wykonawczego upoważniona została do powołania obwodu odrębnego w przypadku spełnienia warunków, wynikających z art. 12 par. 4–6 kodeksu wyborczego.
Jak należy poinformować mieszkańców o siedzibach gminnych komisji wyborczych?
Gmina musi podać do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia informacje o siedzibie gminnej komisji wyborczej, numerach i granicach stałych i odrębnych obwodów głosowania, wyznaczonych siedzibach obwodowych komisji wyborczych, lokalach obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych. Podobnie jest ze sporządzeniem i aktualizacją spisu wyborców w oparciu o prowadzony w gminie stały rejestr wyborców (oddzielnie dla każdego obwodu głosowania).
Czy gmina musi przeszkolić członków komisji wyborczych. Czy to zadanie należy do innych organów?
Jest to jedno z ostatnich ważnych zadań gminy tuż przed samymi wyborami. Powołuje ona i szkoli członków obwodowych komisji wyborczych, które następnie należy zaopatrzyć w niezbędne materiały. Wiadomo, że samorządy w końcowym stadium procedury wyborczej udzielają pomocy gminnej komisji wyborczej i obwodowym komisjom wyborczym w realizacji zadań związanych z przeprowadzeniem i ustaleniem wyników wyborów w gminie.
