W czasie epidemii, gdy wójt nie jest zdolny do pracy z powodu choroby, jego kompetencje przejmuje zastępca. Wątpliwości budzi jednak to, jak traktować czas kwarantanny i co zrobić w sytuacji, gdy w gminie nie ma wicewójta.
– Biorąc pod uwagę samo brzmienie art. 15zzz ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: specustawa), zauważyć należy, że dotyczy on wyłącznie niezdolności do pracy z powodu choroby. Tym samym przepis nie znajduje zastosowania do wójtów, którzy są poddani kwarantannie, bo osoby objęte kwarantanną są osobami zdrowymi – twierdzi Mateusz Karciarz, prawnik z Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu. I dodaje, że okres kwarantanny nie jest objęty dyspozycją art. 15zzz specustawy, gdyż z definicji kwarantanny, znajdującej się w art. 2 pkt 12 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jednoznacznie wynika, że dotyczy ona osób zdrowych. Podobnie uważa Bartosz Góra, radca prawny prowadzący własną kancelarię w Dębicy. Według niego mechanizmy wprowadzone w art. 15zzz specustawy dotyczą jedynie choroby trwającej do 30 dni. W konsekwencji sam fakt podejrzenia choroby wójta nie powinien skutkować przejęciem kompetencji.
Ważny jest cel ustawy
Odmiennego zdania jest dr Karolina Rokicka-Murszewska, radca prawny, asystent w Zakładzie Prawa Administracyjnego Wydziału Prawa i Administracji UMK. – Artykuł 15zzz specustawy dotyczy wszelkich możliwych chorób wójta (w tym okresu kwarantanny czy izolacji), bo legis ratio przepisu stanowi zapobieżenie sytuacji, gdy gmina w stanie epidemii lub zagrożenia zostanie bez włodarza – wskazuje prawniczka. I dodaje, że decyzja inspektora sanitarnego przekazana do podmiotu wypłacającego świadczenia (czyli pracodawcy, zleceniodawcy, ZUS) stanowi podstawę (tak samo jak zaświadczenie lekarskie) do uzyskania świadczenia z tytułu choroby.
Zdaniem dr Magdaleny Niziołek, radcy prawnego, odpowiedzi na pytanie, czy okres poddania wójta kwarantannie stanowi niezdolność do pracy z powodu choroby, należy szukać w przepisach ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. – Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 tej ustawy na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Oznacza to, że okres kwarantanny jest okresem niezdolności do pracy z powodu choroby, o którym mowa w art. 15zzz specustawy – twierdzi Magdalena Niziołek.
Moment przejęcia kompetencji
Według dr. Sebastiana Gajewskiego, adiunkta w Katedrze Prawa Administracyjnego Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji, zastępca wójta przejmuje obowiązki od chwili, w której faktycznie wystąpiła przemijająca przeszkoda w wykonywaniu zadań wójta spowodowana niezdolnością do pracy z powodu choroby. – Mowa tu więc o momencie, w którym w świetle doświadczenia życiowego i obiektywnej wiedzy oczywiste jest, że piastun organu wykonawczego z powodu choroby stracił zdolność do wykonywania wszystkich jego zadań i kompetencji w formach do tego przewidzianych przez prawo oraz praktykę – uważa prawnik. I dodaje, że możliwe jest przejęcie przez zastępcę obowiązków przed datą orzeczenia czasowej niezdolności do pracy, jeśli w rzeczywistości wystąpiła ona wcześniej. W ocenie dr. Gajewskiego do przejęcia obowiązków wójta nie jest więc w szczególności potrzebne uprzednie stwierdzenie przemijającej przeszkody w drodze formalnego aktu, np. zaświadczenia lekarskiego. Według niego przyjęcie przeciwnego stanowiska – choć obecnego w literaturze na gruncie art. 28g ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) – uzależniałoby możliwość zapewnienia ciągłości funkcjonowania organu wykonawczego od wystawienia i dostarczenia zaświadczenia lekarskiego. Wydaje się to sprzeczne z celem art. 15zzz specustawy.
Odmiennie uważa Karol Kupień, radca prawny z Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu. – Zastępca wójta (w przypadku gdy jest tylko jeden) lub pierwszy zastępca (w przypadku gdy jest ich kilku) przejmuje obowiązki włodarza w okresie wskazanym w zaświadczeniu lekarskim – twierdzi mecenas Kupień. I wyjaśnia, że obecnie tego rodzaju zaświadczenia są wystawiane przez lekarzy elektronicznie, więc z chwilą ich wystawienia automatycznie trafiają do pracodawcy. – W przypadku wójta jego pracodawcą jest urząd gminy, a czynności z zakresu prawa pracy wobec niego wykonuje wyznaczona przez włodarza osoba zastępująca lub sekretarz gminy. Tym samym to ta osoba jest zobligowana do poinformowania zastępcy lub pierwszego zastępcy, że przejmuje on obowiązki wójta – tłumaczy Karol Kupień.
Art. 15zzz specustawy o koronawirusie
W przypadku przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta, burmistrza, prezydenta miasta, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, spowodowanej niezdolnością do pracy z powodu choroby trwającej do 30 dni, jego zadania i kompetencje, w okresie tej niezdolności do pracy, przejmuje zastępca, a w gminach, w których powołano więcej niż jednego zastępcę – pierwszy zastępca.
Gdy brak jest zastępcy
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 26a ust. 1 u.s.g. wójt w drodze zarządzenia powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. Z brzmienia tego przepisu wynika, że utworzenie stanowiska zastępcy prezydenta miasta jest obowiązkowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 listopada 2014 r., sygn. akt II PK 24/14). Chociaż powołanie zastępcy lub zastępców z określeniem ich kolejności jest obowiązkiem wójta, to może się w praktyce zdarzyć, że ten wymóg nie zostanie przez niego spełniony.
Artykuł 15zzz specustawy nie określa, co zrobić w sytuacji braku zastępców lub braku możliwości przejęcia przez nich zadań i kompetencji. Może się przecież zdarzyć, że także wicewójt poddany jest kwarantannie lub jest chory. Co wówczas? ‒ Naruszenie obowiązku z art. 26a ust. 3 u.s.g powoduje, że nie ma możliwości zastosowania art. 15zzz specustawy – twierdzi dr Sebastian Gajewski. Jego zdaniem oznacza to, że do upływu pierwszych 30 dni, gdy wójt jest niezdolny do pracy, jego zadania i kompetencje wykonują pracownicy urzędu gminy w zakresie udzielonych im przez wójta wcześniej upoważnień (np. do wydawania decyzji administracyjnych) i pełnomocnictw, a po upływie tego czasu – jeśli niezdolność wójta do pracy się przedłuża – zastosowanie znajdzie art. 28 ust. 2 u.s.g., czyli zadania i kompetencje organu wykonawczego przejmie osoba wyznaczona przez premiera.
Z kolei dr Karolina Rokicka-Murszewska uważa, że w takiej sytuacji należałoby nakazać przewodniczącemu rady gminy, aby zawiadomił wojewodę o przejęciu przez zastępcę obowiązków wójta, ewentualnie o braku takiej osoby, co spowodowałoby wystąpienie wojewody z wnioskiem do premiera o jej wyznaczenie. Według prawniczki nałożenie tego rodzaju obowiązku na organ nie może, zgodnie z zasadą legalności i praworządności, nastąpić bez podstawy prawnej (tej w specustawie brak). – W związku z tym mamy do czynienia z luką w prawie, która wywoła niewątpliwie ogromny chaos w gminach, w których z jakichś względów nie powołano zastępcy lub pierwszego zastępcy wójta – uważa dr Rokicka-Murszewska.
Podstawa prawna
• art. 15zzz ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
• art. 2 pkt 12 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1239; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 567)
• art. 26a ust. 1, art. 28 ust. 2, art. 28g, art. 28h ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 506; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1571)
• art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60)
