Jesteśmy gminą w województwie dolnośląskim. Zanim Sejm przyjął nowelizację specustawy związanej z COVID-19, z powodu wielu ważnych spraw, które wymagały uchwalenia, zdecydowaliśmy się na odbycie sesji zdalnej za pomocą łączy internetowych. Czy podjęte przez nas uchwały są ważne, czy musimy je podjąć na nowo?
Uchwały są ważne, dopóki organ nadzoru nie stwierdzi inaczej. Akurat wojewoda dolnośląski zapowiedział, że wątpliwości dotyczące organizacji i przebiegu sesji spowodowane koniecznością ochrony zdrowia i życia radnych oraz mieszkańców będą oceniane z uwzględnieniem zasady proporcjonalności. Oznacza to, że ten organ nadzoru może uznać, iż skorzystanie przez gminę z alternatywnych rozwiązań organizacyjnych i technologicznych (z poszanowaniem regulacji ustawowych i statutowych) nie stanowiło istotnego naruszenia prawa, a więc skutkującego stwierdzeniem nieważności podjętych aktów (komunikat z 22 marca 2020 r.). Tak samo uznał wojewoda zachodniopomorski i zapowiedział, że uchwały podjęte na zdalnych sesjach będą podlegać takiemu samemu nadzorowi prawnemu, jak te podejmowane w tradycyjny sposób.
Odmienne stanowisko głosił wojewoda lubuski. W jego opinii – na gruncie art. 11b ust. 1 i ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (przewiduje jawność działalności organów gminy oraz prawo obywateli wstępu na sesję) oraz art. 20 ust. 1b tego samego aktu (wprowadził obowiązek transmitowania i utrwalania obrad za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk) – nie jest dopuszczalne prowadzenie sesji za pośrednictwem urządzeń komunikacji na odległość. Według niego rozwiązanie takie byłoby zapewne także niezgodne z obowiązującym na terenie gminy statutem, który – jako akt prawa miejscowego – obowiązuje jej organy (pismo z 20 marca 2020 r. adresowane do prezesa Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego). Podobne stanowisko zajął wojewoda opolski w piśmie z 24 marca 2020 r. adresowanym do prezydent Kędzierzyna-Koźla.
Przypomnijmy, że jawność sesji organów stanowiących samorządu jest też zagwarantowana na poziomie konstytucji w art. 61. Ale w obliczu ogłoszonego stanu zagrożenia epidemicznego – a później epidemii – rady musiały zadbać zarówno o bezpieczeństwo radnych, jak i mieszkańców i wykluczały z posiedzeń publiczność, a sesje były transmitowane online. Paradoksalnie takich problemów nie mieli posłowie, gdyż ustawa zasadnicza nie przewiduje prawa wstępu obywateli do budynku parlamentu i śledzenia „na żywo” jego obrad.
Obowiązek zapewnienia mieszkańcom udziału w sesji rady podzielił także ekspertów. Maciej Kiełbus z kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners z Poznania uważa, że nie ma możliwości, by organ stanowiący własną decyzją ograniczył prawo wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji. Podobnie twierdził Mateusz Karciarz z Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy. Odmienne zdanie ma dr hab. Stefan Płażek, adwokat, adiunkt w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego UJ. W opinii przygotowanej dla Unii Metropolii Polskich stwierdził, że odbycie posiedzenia rady z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość jest dopuszczalne, a osobista obecność na niej radnych jest jedynie pewną przyjętą konwencją.
Co istotne, wątpliwości w tym zakresie rozwiewa nowelizacja specustawy związanej z zapobieganiem i zwalczaniem koronawirusa, która w art. 15zzx wskazuje, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii organy stanowiące JST mogą zwoływać i odbywać obrady, sesje i posiedzenia zdalnie. Obradowanie w tym trybie zarządza osoba uprawniona do przewodniczenia danemu organowi.
Jawność nie jest prawem bezwzględnym
Konstytucja RP przewiduje, że jawność posiedzeń organów samorządu terytorialnego można wyłączyć inną ustawą. Tak się stanie wkrótce. W nowelizacji specustawy dotyczącej COVID-19 (przyjętej przez Sejm 28 marca 2020 r.) przewidziano, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego i ich komisje będą mogły odbywać sesje, posiedzenia, zgromadzenia lub inne formy działania właściwe dla tych organów, a także podejmować rozstrzygnięcia, w tym uchwały, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość lub korespondencyjnie (zdalny tryb obradowania).
Podstawa prawna
• ustawa o zmianie ustawy z 28 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 299)
• art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 506; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 18.15)
• art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polski z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 114, poz. 946
