W gminie poza pensjami wypłacane są nagrody i przyznawane dodatkowe świadczenia z tytułu np. okresowego zwiększenia zakresu obowiązków. Kto i na jakiej zasadzie może otrzymać dodatek specjalny?
Przysługuje on obligatoryjnie wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście oraz marszałkowi województwa, ale może zostać przyznany każdemu pracownikowi samorządowemu z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań. Dodatek funkcyjny obligatoryjnie przysługuje zatrudnionym na podstawie wyboru i powołania, ale może być przyznawany także innym pracownikom.
Nie powinien być on zatem trwałym elementem wynagrodzenia związanym ze stałym zwiększeniem obowiązków lub zadań pracownika. Powinien pojawiać się wówczas, gdy zwiększenie obowiązków lub powierzenie dodatkowych zadań ma charakter okresowy. Przyznawanie dodatków specjalnych w sposób ciągły (np. od stycznia do grudnia, na kwartał, na pół roku) i stosowanie tego samego mechanizmu w następnych latach zaprzecza istocie dodatku specjalnego uregulowanego w art. 36 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282), bo w ten sposób dodatki specjalne stają się stałym składnikiem wynagrodzenia.
Wójt nie może otrzymać dodatku specjalnego z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań, bo pełnienie funkcji wójta, starosty oraz marszałka województwa z założenia wiąże się z permanentnym wykonywaniem zwiększonego zakresu zadań i obowiązków służbowych. Tymczasem świadczenie, o którym mowa w art. 36 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych, może być przyznawane jedynie za wykonanie dodatkowych zadań poza bieżącymi lub z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych. Wójtowi przysługuje dodatek specjalny na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych. Oznacza to brak podstaw do przyznania wójtowi dodatku specjalnego na podstawie art. 36 ust. 5 tej ustawy (zakaz kumulowania dodatków specjalnych). Uchwała rady gminy przyznająca wójtowi dodatek specjalny na podstawie art. 36 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych jest więc sprzeczna z prawem i podlega stwierdzeniu nieważności w trybie art. 91 ustawy o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 506 ze zm.).
Pracownikom samorządowym, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o pracownikach samorządowych, za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej można przyznać nagrodę. Zarówno tym z powołania – zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta), skarbnikom gminy, powiatu, województwa, jak i tym zatrudnionym na umowy o pracę, czyli pozostałym pracownikom samorządowym. W wyroku z 12 stycznia 2015 r. (II SA/WA 852/14) WSA w Warszawie podkreślił, że nagrodę za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej mogą otrzymać jedynie osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę oraz ci, których stosunek pracy został nawiązany na podstawie powołania. Pracownicy zatrudnieni z wyboru nie mogą otrzymać takich świadczeń.
