Subskrybuj nas na Youtube
Wzwiązku z koronawirusem w urzędach miejskich i gminnych występuje duża absencja pracowników. Burmistrzowie, którzy muszą zabezpieczyć pracę różnych wydziałów, mogą wprowadzać w regulaminach pracy zapisy o dodatkach specjalnych dla osób zastępujących nieobecnych. Świadczenie takie nie może mieć jednak charakteru bezterminowego. Jego przyznanie nie wyklucza też zastosowania innych sposobów finansowania pracy osób zastępujących.
Legalny i uzasadniony
Zgodnie z art. 36 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282) z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia zadań ponadwymiarowych pracownikowi może zostać przyznany dodatek specjalny. Przepis ten jest oczywisty tylko z pozoru. W praktyce stwarza problemy interpretacyjne i był przedmiotem wielu orzeczeń sądowych. Z istotniejszych warto odnotować wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 lipca 2019 r. (sygn. akt II OSK 1477/19), gdzie podkreślono, że dopiero zwiększenie obowiązków służbowych lub powierzenie dodatkowych zadań uzasadnia przyznanie dodatku specjalnego.
Aspekt cywilistyczny legalności jego przyznawania ma z kolei ścisły związek z aspektem finansowym wydatkowania środków na tego typu świadczenia. Należy bowiem pamiętać o naczelnej zasadzie dokonywania wydatków z budżetu samorządowego, tj. art. 44 ust. 2 ustawy o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.), która stanowi, że jednostki sektora finansów publicznych muszą działać w tej kwestii w zgodzie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Oznacza to, że aby dany wydatek uznać za legalny, musi mieć on uzasadnienie w stosownych regulacjach. W opisanym przypadku będą to art. 36 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych oraz regulamin pracy w urzędzie miasta.
Dla legalności wydatkowania pieniędzy istotne jest m.in. wystąpienie jednego z dwóch elementów wskazanych w ustawie o pracownikach samorządowych, czyli zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia ekstra zadań. Zastępowanie nieobecnych pracowników (np. z przyczyn związanych z koronawirusem) niewątpliwie wiąże się ze zwiększeniem obowiązków służbowych pracowników wykonujących pracę w normalnym trybie. W konsekwencji trudno więc przyjąć, że przyznanie pracownikowi takiego dodatku w wyżej wymienionej sytuacji jest nieuzasadnione albo nielegalne.
Najlepszym wyznacznikiem legalności takiego działania może być orzeczenie Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych z 23 czerwca 2016 r. (znak: BDF1.4800.10.2016). Badała ona przyznanie dodatku specjalnego dla niektórych pracowników urzędu w związku z koniecznością wykonywania obowiązków za pracownika zwolnionego z pracy. Komisja uznała, że działaniu kierownika jednostki nie można zarzucić naruszenia art. 11 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1440 ze zm.) w związku z art. 36 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych i art. 44 ust. 2 ustawy o finansach publicznych.
W motywach uzasadnienia wskazano, że przyznanie i wypłata dodatku specjalnego nie budzą wątpliwości, ponieważ powierzenie obowiązków miało charakter okresowy (było dokonywane kilka razy na okres trzech miesięcy). Komisja uznała, że kierownik należycie udokumentował motywy swojego działania. Okresowość świadczenia uzasadniało to, że kompetencje zwolnionego pracownika zostały podzielone na kilka osób i nie było wiadomo, czy rozwiązanie takie sprawdzi się pod względem organizacyjnym i osobowościowym.
Nie bezterminowo
Choć orzeczenie komisji jest korzystne, należy zauważyć, że jest tak tylko pod istotnym warunkiem, że przyznanie dodatku ma charakter okresowy (np. na kilka miesięcy). W żadnym razie nie można wywodzić z tego rozstrzygnięcia możliwości wprowadzenia w regulaminie przyznawania dodatku specjalnego na czas nieokreślony, czyli bezterminowo. Takie działanie będzie nielegalne w kontekście wszystkich wskazanych powyżej regulacji i stanowisk orzeczniczych.
Krytyczne stanowisko w tym zakresie wyraża uchwała kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu z 14 listopada 2018 r. (nr 130/2018; dostępne: bip.wroclaw.rio.gov.pl.). W kontekście przyznawania dodatków specjalnych wskazano m.in., że: „…jeżeli pracodawca zamierza na czas nieokreślony (stały) powierzyć pracownikowi dodatkowe obowiązki, wykraczające poza dotychczas wykonywany zakres pracy, powinien to zrobić w formie wypowiedzenia zmieniającego lub zawarcia z pracownikiem porozumienia zmieniającego dotychczasowe warunki pracy”.
Kolegium wskazało, że pracodawca samorządowy może w regulaminie wynagradzania wprowadzić inne dodatki niż te, które są wymienione w przepisach powszechnych, mogące być świadczeniami bezterminowymi: „…ustawodawca, nie ustalając sztywnych stawek wynagrodzenia dla poszczególnych stanowisk, dał możliwość jego kształtowania”.
Źródła finansowania
Co zaś się tyczy sposobu finansowania tych dodatkowych świadczeń, to od woli organów gminy zależy przyjęcie zmian w uchwale budżetowej w celu dokonania przesunięcia wydatków między poszczególnymi pozycjami klasyfikacji budżetowej. W obliczu obecnej sytuacji epidemicznej najbardziej racjonalnym rozwiązaniem wydaje się przesunięcie środków związanych z wydatkami choćby na podróże służbowe pracowników czy promocję gminy.
Z całą pewnością taka decyzja nie będzie podważona przez właściwą miejscowo regionalną izbę obrachunkową, pod warunkiem rzecz jasna, że zmiany w zakresie planu wydatków zostaną dokonane z uwzględnieniem stosownych regulacji ustawy o finansach publicznych.
WażneDla legalności wydatkowania pieniędzy istotne jest wystąpienie jednego z dwóch elementów wskazanych w ustawie o pracownikach samorządowych, czyli zwiększenia obowiązków służbowych pracownika lub powierzenie mu dodatkowych zadań.
