Pozornie wydawać by się mogło, że najbardziej atrakcyjnym miejscem zamieszkania są metropolie. Jednak z wielu badań wynika, że największy napływ ludności odnotowują gminy wiejskie położone w pobliżu dużych miast.
Od jakiegoś czasu w Polsce – i nie tylko w naszym kraju – mamy do czynienia ze zjawiskiem rozlewania się miast, które zmieniają swój zasięg terytorialny i funkcję. Tak zwana suburbanizacja powoduje intensywny napływ ludności do obszarów podmiejskich. Gminy wiejskie spełniają rolę sypialni miast – zarówno metropolii, jak i tych mniejszych, nawet powiatowych – i siłą rzeczy tracą swój wiejski charakter funkcjonalny.
Sytuacja demograficzna gmin, które odnotowują ujemne saldo migracji, będzie miała fatalne skutki w niedalekiej przyszłości. Już dziś te miejscowości są wyludnione, więc można mieć jedynie nadzieję, że nie będą się nadal wyludniały w takim tempie. Warto też spróbować odwrócić ten niekorzystny trend, zwłaszcza gdy dane miejscowości mają jakiś potencjał, np. turystyczny.
Rola samorządów nie do przecenienia
Lista czynników decydujących o osiedleniu się w danym miejscu jest bardzo długa. To przede wszystkim rynki pracy i edukacyjny oraz oferta usług publicznych. Warunki środowiskowe są tylko jednym z wielu czynników. Gmina nie ma bezpośredniego wpływu na proces wyludniania się niektórych regionów, może natomiast stworzyć pewne mechanizmy nakłaniające obecnych mieszkańców do pozostania na jej terenach i zachęcania do osiedlania się na nich.
Jak gmina może przeciwdziałać wyludnianiu się? Odpowiedź jest banalnie prosta: stworzyć takie warunki, aby ludzie nie wyjeżdżali z niej, a z drugiej strony chcieli się w niej osiedlać. Pytanie: co może zrobić? Wbrew pozorom – dużo.
Mądre gospodarowanie gruntami
W ramach władztwa planistycznego można tak zarządzać przestrzenią i tworzyć przemyślane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, aby przekonać klienta, że to właśnie tutaj warto zamieszkać i robić biznes. Ważne jest to, aby plany miejscowe przewidywały możliwość wydzielania działek dla każdego, czyli np. od 10 arów do kilku hektarów. Szeroka oferta ułatwi zakup działek budowlanych.
Na terenie gminy Iława znajduje się obecnie ponad 6 tys. działek z przeznaczeniem pod zabudowę mieszkaniową i mieszkaniowo-usługową. Tylko w 2018 r. dzięki zmianom planu powstało ok. 400 nowych działek. Proces dostosowywania zmiany planów trwa tu od 1990 r. W perspektywie najbliższych dwóch lat powstaną nowe bardzo atrakcyjne tereny mieszkaniowo-usługowe położone w sąsiedztwie miasta Iławy pomiędzy jeziorami Jeziorak i Łabędź.
Między innymi dlatego gminy Iława nie dotyczy problem wyludniania się, a liczba mieszkańców ciągle rośnie. W 1990 r. było to 10 tys. osób, w 2000 r. – 11 200, w 2005 r. – 11 700, w 2010 r. – 12 400, w 2015 r. – 12 800, w 2018 r. – 13 000. Iława jest przy tym typowym przykładem gminy obwarzankowej, czyli otacza powiatowe miasto Iławę (z ok. 33 tys. mieszkańców). Takie położenie geograficzne działa na plus w kontekście demografii.
Ważne jest przy tym uzbrojenie terenów budowlanych w podstawowe media – drogę dojazdową, wodociąg, kanalizację, a tam, gdzie to możliwe, również w gaz. Zwracam też uwagę na uczciwe informowanie potencjalnych klientów i przyszłych mieszkańców o możliwościach finansowych gminy dotyczących budowy mediów.
Co jest ważne dla przedsiębiorców
Jednym z elementów oddziaływania gminy na procesy gospodarcze skutkującym powstawaniem nowych miejsc pracy (co ma oczywisty wpływ na procesy demograficzne w gminie) jest system zwolnień podatkowych. Oferujemy roczne, trzyletnie, pięcioletnie i dziesięcioletnie zwolnienie z tytułu uruchomienia działalności gospodarczej i utworzenia odpowiedniej liczby miejsc pracy.
Szansą zapobiegającą wyludnianiu się gmin jest także szybki internet i możliwość prowadzenia e-biznesu. Zauważamy zjawisko osiedlania się na naszym terenie i zarządzanie firmami na odległość. W dobie globalizacji gospodarki i odpowiednich możliwości komunikacyjnych miejsce zamieszkania nie będzie miało tak istotnego znaczenia i pozwoli na mieszkanie w znacznej odległości od metropolii. Gmina Iława ma to szczęście, że została szczodrze obdarzona przez naturę (najdłuższe jezioro w Polsce – Jeziorak, pięć rezerwatów przyrody, obszar Natura 2000). Połączenie e-biznesu z atrakcyjnym miejscem zamieszkania to propozycja dla młodych ludzi zakładających rodziny i jednocześnie szansa dla gminy w aspekcie demograficznym.
Wykorzystanie potencjału turystycznego, w szczególności infrastruktury wokół jeziora Jeziorak, podczas całego roku, a nie tylko w sezonie (Jeziorak jako szeroko rozumiany produkt turystyczny i alternatywa dla już nieco zatłoczonych wielkich jezior mazurskich) będzie jednym ze sposobów zatrzymania niekorzystnych procesów demograficznych.
Co liczy się dla mieszkańców
Niektóre samorządy starają się zachęcić ludzi do osiedlania się na terenie gminy, zapewniając rodzinom wielodzietnym bony wychowawcze. My co prawda jeszcze takiego rozwiązania nie przyjęliśmy, ale zdajemy sobie sprawę, że oferta edukacyjna i ta związana z usługami publicznymi (w tym przede wszystkim dla rodzin z dziećmi) jest niezwykle istotna. Będziemy się nad tym zastanawiać.
Gminy z pewnością mają wpływ na poprawę oferty edukacyjnej na poziomie przedszkolnym i szkolnym. Ciekawym pomysłem cieszącym się uznaniem mieszkańców jest wyprawka dla malucha. Każda rodzina otrzymuje pomoc w formie rzeczowej stanowiącej zestaw niezbędnych akcesoriów dla nowo narodzonego dziecka.
Kolejnym rozwiązaniem, które będzie w Polsce zyskiwało znaczenie, jest oferta publiczna skierowana do osób starszych. Można spodziewać się, że gminy będą starały się zachęcać seniorów do osiedlania się na ich terenie. Mogą to uzyskać dzięki przemyślanej polityce senioralnej.
Gmina Iława może być tutaj przykładem. Od 2018 r. działa Klub Integracji Społecznej, trzy kluby seniora, Uniwersytet III Wieku w Iławie. Wśród działań aktywizujących seniorów są zajęcia rekreacyjno-sportowe i kulturalne, artystyczne, warsztaty rękodzieła, zajęcia poprawiające zdolności psychofizyczne, rehabilitacja i odnowa biologiczna, profilaktyka prozdrowotna itd. Wszystkie mogą być magnesem przyciągającym osoby starsze. Gmina może zatrzymać proces wyludniania się, jeżeli opracuje atrakcyjną ofertę zamieszkania dla każdej grupy wiekowej.
