W 2019 r. już wszystkie budżety obywatelskie dla miast na prawach powiatu będą tworzone na nowych, jednolitych zasadach. Samorządy obawiają się, że zniechęci to mieszkańców do oddolnych inicjatyw
Brak jednolitych uregulowań powodował, że samorządy samodzielnie określały reguły dotyczące budżetu obywatelskiego, a te między miastami mogły znacznie się różnić
Gaszenie czy pobudzanie aktywności
Wszystko za sprawą opracowanej kilka miesięcy temu przez parlamentarzystów Prawa i Sprawiedliwości ustawy z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 130). Wprowadziła ona istotne zmiany nie tylko w kodeksie wyborczym – czego świadkami byliśmy podczas minionych wyborów samorządowych, ale spowodowała też niemałą rewolucję w budżetach obywatelskich. Odczujemy ją już niebawem, bo nowe zasady należy uwzględnić we wszystkich miastach na prawach powiatu w 2019 r. Co prawda niektóre samorządy starały się wypełniać nowe obowiązki wcześniej, ale inne zamierzają to zrobić dopiero teraz. A co się zmieni w tym coraz bardziej popularnym narzędziu partycypacji (w ustawie definiowanym jako „szczególna forma konsultacji społecznych”)?
- W gminach będących miastami na prawach powiatu utworzenie budżetu obywatelskiego jest obowiązkowe.
- Wysokość budżetu obywatelskiego wynosi co najmniej 0,5 proc. wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu.
- Zadania wybrane w ramach budżetu obywatelskiego zostają uwzględnione w uchwale budżetowej gminy. Podczas prac nad projektem uchwały budżetowej nie może ona usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego.
- Środki mogą być dzielone na pule obejmujące całość gminy i jej części w postaci jednostek pomocniczych lub grup jednostek pomocniczych.
- Rada gminy (powiatu, sejmiku województwa) określa w drodze uchwały wymagania, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego. Uchwała powinna zawierać: wymogi formalne, jakim powinny odpowiadać zgłaszane projekty, wymagania dotyczące liczby podpisów mieszkańców popierających projekt, zasady oceny wykonalności technicznej oraz tryb odwołania od decyzji o niedopuszczeniu projektu do głosowania, zasady przeprowadzania głosowania, ustalania wyników i podawania ich do publicznej wiadomości.
- Wymagana liczba podpisów mieszkańców popierających projekt nie może być większa niż 0,1 proc. mieszkańców terenu objętego pulą budżetu obywatelskiego, w którym zgłaszany jest projekt.
- Zasady przeprowadzania głosowania muszą zapewniać równość i bezpośredniość.
Od początku kierunek obrany przez PiS w kwestii budżetów obywatelskich budził silne opory ze strony samorządów.
Wskazywały, że nie jest potrzebne odgórne standaryzowanie reguł, które w ostatnich latach ustalane były oddolnie i na bieżąco zmieniane, w razie potrzeb. – Te miasta, które wypracowały wspólnie z mieszkańcami określone narzędzia, będą teraz musiały je zmienić, dostosowując się do sztywnych zapisów ustawowych. Nie jest to zgodne z zasadą pomocniczości – wskazuje Związek Miast Polskich (ZMP).