Subskrybuj nas na Youtube
Budżet partycypacyjny to proces, w trakcie którego mieszkańcy decydują o wydatkowaniu części budżetu miasta lub dzielnicy: zgłaszając projekty, dyskutując nad nimi, a potem głosując.
Te, które otrzymają największe ich poparcie, wpisywane są do budżetu miasta i kierowane do realizacji. Zazwyczaj w najbliższym roku budżetowym lub w kolejnym – w zależności od ustaleń regulaminu. Kwota przeznaczona do dyspozycji mieszkańców to nie są dodatkowe pieniądze, lecz część środków przeznaczona do rozdysponowania bezpośrednio przez nich – zwykle 1-2 proc. budżetu miasta bądź jego dzielnicy. Większe miasta wyodrębnioną część budżetu dzielą na projekty ogólnomiejskie oraz dzielnicowe. W pierwszych są działania zgłaszane przez wszystkich mieszkańców, w drugim – tylko dla konkretnej dzielnicy. Również dzielnice miast mogą podzielić budżet na ogólnodzielnicowy oraz lokalny.
Przepisy ogólne nie regulują zasad i trybu przeprowadzania tego rodzaju konsultacji społecznych, a budżet partycypacyjny jest rodzajem konsultacji społecznych. Wskazują jedynie, że przeprowadzane są one w przypadkach określonych w ustawie (konsultacje obligatoryjne) lub w innych sprawach ważnych dla gminy (konsultacje fakultatywne). Zasady i tryb ich prowadzenia określa uchwała rady gminy (miasta). Zatem to władze gminne aktem prawa miejscowego decydują o sposobie przeprowadzenia konsultacji w ramach projektu budżetu. A powołane zespoły doprecyzowują zasady i czuwają nad procesem partycypacji i ewentualnych odwołań. W skład specjalnego zespołu wchodzą przede wszystkim mieszkańcy, członkowie organizacji pozarządowych, przedstawiciele rad osiedli, młodzieżowej rady seniorów oraz młodzieży, radni, a wspierają ich przedstawiciele urzędu gminy, których zadaniem jest także ocena, czy dany projekt może być zrealizowany.
Ponieważ budżet partycypacyjny jest rodzajem konsultacji społecznych, gminy nie są związane ich wynikiem. Mogą wykonywać przegłosowane, czyli wybrane przez mieszkańców, projekty, ale nie muszą. Chociaż powinny, ponieważ to właśnie mieszkańcy najlepiej wiedzą, czego im najbardziej potrzeba, a brak akceptacji może podważać zaufanie obywateli do idei samorządu.
Co powinno się znaleźć w projekcie
Tematyka zgłaszanych projektów powinna mieścić się w katalogu zadań miasta, czyli w zakresie działania samorządu gminnego i powiatowego (jeśli jest to miasto na prawach powiatu). Są to tzw. projekty twarde (np. budowa ścieżek rowerowych, remont chodnika, oświetlenie ulicy, place zabaw dla dzieci) oraz tzw. projekty miękkie (np. te dotyczące kultury, edukacji).
Podstawa prawna
Art. 5a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446).