30 mld euro z programu Horyzont 2020 przeznaczone jest na innowacyjne działania podejmowane wspólnie z miastami. Do tej pory nasze samorządy rzadko sięgały po to wsparcie. A szkoda, bo można uzyskać dofinansowanie nawet do 125 proc. kosztów kwalifikowanych.
Horyzont 2020 to największy program ramowy Unii Europejskiej, którego celem jest wspieranie badań naukowych i innowacji. W lata 2014–2020 jego budżet wynosi blisko 80 mld euro. Horyzont 2020 wpisuje się w strategię „Europa 2020” i wspiera badania naukowe i innowacje w trzech głównych obszarach: baza naukowa, przemysł oraz wyzwania społeczne.
W Polsce program często jest traktowany jako wsparcie dedykowane przede wszystkim jednostkom naukowym czy instytutom badawczym, pomijany jest natomiast jako potencjalne źródło finansowania innowacyjnych działań przedsiębiorstw czy miast. Tymczasem największą częścią programu – z dofinansowaniem blisko 30 mld euro – jest obszar wyzwań społecznych dotyczący:
zdrowia i zmian demograficznych,
● bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego rolnictwa i leśnictwa, badania mórz i wód śródlądowych oraz biogospodarki,
● bezpiecznej, czystej i efektywnej energii,
● inteligentnego, ekologicznego i zintegrowanego transportu,
● klimatu, środowiska, efektywnej gospodarki zasobami i surowcami,
● integracyjnych i innowacyjnych społeczeństw,
● bezpiecznego społeczeństwa.
Są to działania bezpośrednio odnoszące się do wyzwań, przed którymi stoją władze europejskich miast. Dlatego w niektórych konkursach komisja oczekuje tylko na zgłoszenia konsorcjów złożonych z jednostek badawczych oraz – obowiązkowo – miast europejskich, które konsultują, demonstrują lub aplikują o najnowsze rozwiązania technologiczne.
Słabe statystyki
Udział polskich podmiotów w programie Horyzont 2020 jest stosunkowo niewielki. Według raportu Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE z maja 2017 r., który został przygotowany po przeprowadzonych 323 konkursach, polskie podmioty przy 7951 próbach finalnie uczestniczyły w projektach finansowanych z programu tylko 946 razy z łącznym dofinansowaniem ponad 218 mln euro. Tym samym pozostajemy jednym z krajów o najgorszym wskaźniku sukcesu w tym programie. A w pozyskanym finansowaniu plasujemy się za takimi krajami jak Portugalia, Grecja czy Irlandia. Sytuacja jest szczególnie niekorzystna, jeśli nasze uczestnictwo w Horyzoncie 2020 porównamy do innych krajów UE, biorąc pod uwagę poziom zasobów ludzkich w nauce i liczbę mieszkańców. W obu tych statystykach zajmujemy ostatnie miejsce spośród wszystkich państw Unii. Należy jednak zaznaczyć, że zaangażowanie polskich podmiotów oraz wskaźniki sukcesu stale rosną. Pamiętajmy też, że ich obecnie niski udział w programie może sprawić, że aplikacje z polskimi uczestnikami przychylniej będą przyjmowane w przyszłości. Z kolei polskie miasta lub gminy brały udział w projektach finansowanych z Horyzontu 2020 łącznie 16 razy, przy czym 8 razy było to Miasto Stołeczne Warszawa. Jest to uczestnictwo zdecydowanie poniżej oczekiwań i potencjału. Taka sytuacja wynika po części z dużej puli funduszy strukturalnych przeznaczonych dla Polski w ostatnich latach. Krajowe podmioty dużo chętniej sięgają po łatwiejsze i bardziej zrozumiałe dla nich fundusze zarządzane przez polskie instytucje. Jest to jednak wsparcie przejściowe, które stopniowo będzie się kończyć, dlatego w interesie polskich podmiotów jest zainteresowanie się programem wsparcia z funduszy ramowych jak Horyzont 2020.
Tymczasem dobrym przykładem polskiego miasta angażującego się w program Horyzont 2020 jest Poznań. Ze względu na inwestycyjny i partycypacyjny charakter działań rewitalizacyjnych na terenie miasta został on zaproszony do konsorcjum międzynarodowego, przygotowującego wniosek projektowy dzięki współpracy z Uniwersytetem Adama Mickiewicza. Stolica Wielkopolski Poznań stała się jednym z trzech wiodących miast w projekcie Connecting Nature, który rozpoczął się w czerwcu 2017 roku i będzie rozwijał usługi społeczne w obszarze zielonej infrastruktury.
Najnowsze priorytety
Pod koniec 2017 roku rozpoczęła się realizacja kolejnej części programu, w której na lata 2018–2020 zostało przeznaczone 30 mld euro. W ciągu tych trzech lat priorytetami będą:
● niskoemisyjna, odporna na zmianę klimatu przyszłość,
● gospodarka o obiegu zamkniętym,
● digitalizacja i przekształcanie europejskiego sektora przemysłu i usług,
● unia bezpieczeństwa,
● migracja.
Program jest oparty na konkursach ogłaszanych dla grupy tematów, które są bardzo dokładnie opisane w dokumentach programowych Horyzontu 2020. Można tam znaleźć opis problemu lub wyzwania, który należy podjąć, ubiegając się o dofinansowanie. Standardowo konsorcjum projektowe powinno składać się z co najmniej trzech partnerów z trzech różnych europejskich krajów. Czasem komisja oczekuje od wnioskodawców zaproponowania większych konsorcjów, wymagając jednocześnie zaangażowania określonego typu partnera.
O dofinansowanie nie jest łatwo, ale przy odpowiednim podejściu i determinacji można wiele zyskać.
● Bardzo ważne jest zapoznanie się z tematyką najnowszych konkursów i w ich kontekście zastanowienie się nad własnymi priorytetami i wyzwaniami, ale też doświadczeniami w poprzednich projektach, które mogą przydać się w pracy nad aplikacją lub przy poszukiwaniu partnerów. Dla miast bez doświadczenia w Horyzoncie 2020 oraz bez konkretnego pomysłu na projekt i konsorcjum międzynarodowe najlepszym wyjściem jest zaangażowanie się w formujące się konsorcja europejskie.
● Ważna jest współpraca z Krajowym Punktem Kontaktowym, który jest komórką informacyjną i koordynującą program w Polsce. Zadaniem KPK jest informowanie o konkursach, organizowanie dni informacyjnych, seminariów, konferencji, prowadzenie strony internetowej z najnowszymi informacjami, przygotowywanie publikacji i biuletynów. Można tam też uzyskać pogłębione usługi konsultacyjne.
● Dobrym pomysłem jest odświeżenie swojej listy kontaktów z innymi miastami europejskimi i zapytanie o możliwości współpracy. Pomocne jest też aktywne uczestnictwo w spotkaniach informacyjnych programu w Polsce i w miarę możliwości za granicą. Często są one połączone z tzw. brokerage events, gdzie partnerzy prezentują swoje pomysły, odbywa się networking i gdzie często dosłownie organizują się konsorcja.
● Dobrze zainteresować się stronami Komisji Europejskiej programu Horyzont 2020 i obecnymi tam narzędziami do poszukiwania partnerów i organizowania konsorcjów.
● Korzystnie jest również przejrzeć dofinansowane projekty w interesujących nas tematach, skontaktować się z ich liderami i zapytać o możliwości współpracy w przyszłości. Jeśli mamy pomysły, bardzo pozytywnie odbierane jest proponowanie ich na spotkaniach międzynarodowych. To pomaga znaleźć partnerów, ale także leaderów formujących się konsorcjów.
● Czasem warto skorzystać z pomocy firm konsultingowych. Niektóre z nich mają doświadczenie w programach międzynarodowych, bogatą sieć kontaktów i często ułatwiony dostęp do informacji.
Przykładowe tematy Horyzontu 2020 dla miast:
Temat Termin składania Konsorcjum Budżet
LC-SC3-SCC-1-2018-2019-2020: Smart Cities and Communities (Inteligentne miasta i wspólnoty) ● 5 kwietnia 2018 r. ● 5 luty 2019 r. możliwy jest też konkurs w 2020 r. Co najmniej 7 miast 116 mln euro
CE-SC5-03-2018 Demonstrating systemic urban development for circular and regenerative cities (Rozwój miasta w oparciu o gospodarkę obiegową i regenerację) ● możliwy konkurs w 2020 r. Co najmniej 4 miasta 39 mln euro
SC5-14-2019 Visionary and integrated solutions to improve well-being and health in cities (Kompleksowe rozwiązania dla poprawienia jakości życia i zdrowia w miastach) ● 19 lutego 2019 r. ● możliwy konkurs w 2020 r. Co najmniej 4 miasta 43 mln euro
LC-MG-1-1-2018: InCo flagship on reduction of transport impact on air quality (Redukcja negatywnego wpływu transportu na jakość powietrza) ● możliwy konkurs w 2020 r. Miasta potrzebne do demonstracji opracowanych rozwiązań 30 mln euro
CE-SFS-24-2019: Innovative and citizen-driven food system approaches in cities (Innowacyjne i przyjazne mieszkańcom miast systemy żywnościowe) ● 23 stycznia 2019 ● możliwy konkurs w 2020 r. Miasta potrzebne do demonstracji opracowanych rozwiązań 12 mln euro
Dlaczego warto
Uczestnictwo w projekcie finansowanym z programu Horyzont 2020 dla podmiotów non profit nie wiąże się z zapewnieniem wkładu własnego. Komisja finansuje do 100 proc. bezpośrednich kosztów kwalifikowanych działań w projekcie i dodatkowo stałe 25 proc. tych kosztów jako koszty pośrednie działań. W rezultacie miasto otrzymuje 125 proc. dofinansowania kosztów kwalifikowanych. Ponadto normalną praktyką jest otrzymanie zaliczki od Komisji Europejskiej na poczet przyszłych zadań projektowych.
Uczestnictwo w międzynarodowym projekcie to okazja do nawiązania międzynarodowych kontaktów nie tylko z innymi miastami, ale także z jednostkami naukowymi oraz przemysłem. Samorząd ma okazję współtworzyć i implementować na własnym terenie najnowocześniejsze rozwiązania, co przede wszystkim pomaga w realizowaniu polityki smart city, czyli pozwala efektywniej wykorzystywać swoje zasoby, poprawiać jakość życia w mieście i zapewnić mu zrównoważony rozwój. Ponadto warto angażować się w takie programy jak Horyzont 2020, by dotrzymać tempa najbardziej innowacyjnym miastom światowym.