Prawidłowe rozliczenie godzin nadliczbowych wymaga w pierwszej kolejności odniesienia do zaplanowanego czasu pracy, który w grafiku wynosi 23 dni pracy po 8 godzin, a więc w sumie 184 godziny.
Pracownik jest zatrudniony w systemie 3-zmianowym, w którym praca jest planowana po 8 godzin odpowiednio w przedziałach: 6.00–14.00, 14.00–22.00, 22.00–6.00, i pracuje w 2-miesięcznych okresach rozliczeniowych. W marcu 2016 r. wyznaczono mu 5 dniówek na pierwszej zmianie, 11 dni pracy na drugiej zmianie oraz 7 dni pracy na zmianie nocnej. Ponadto pracuje w nocy z 26 na 27 marca 2016 r., kiedy następuje zmiana czasu z zimowego na letni, oraz przez 5 dni zastępuje chorych kolegów, pracując dodatkowo po 2–4 godziny w każdej z tych dniówek. Jak rozliczyć wynagrodzenie pracownika za marzec, jeśli przysługuje mu 3000 zł pensji zasadniczej oraz 600 zł dodatku stażowego, a w marcu otrzymał ponadto 1500 zł premii za wyniki pracy?
ODPOWIEDŹ
Prawidłowe rozliczenie godzin nadliczbowych wymaga w pierwszej kolejności odniesienia do zaplanowanego czasu pracy, który w grafiku wynosi 23 dni pracy po 8 godzin, a więc w sumie 184 godziny. Jest to wymiar o 8 godzin większy od podstawowego wymiaru czasu pracy w marcu 2016 r., który wynosi 176 godzin (4 tygodnie × 8 godz. + 3 dni wystające poza pełne tygodnie × 8 godz. – 1 święto × 8 godzin). Powyższa sytuacja jest konsekwencją braku udzielenia dnia wolnego od pracy w zamian za święto, czyli Poniedziałek Wielkanocny, co nie jest jednak błędem, gdyż pracownika obowiązuje 2-miesięczny okres rozliczeniowy, a więc dzień ten może zostać prawidłowo udzielony w kwietniu. W przypadku święta, odmiennie niż przy niedzielach, nie ma obowiązku oddawania dnia wolnego od pracy w ciągu 6 dni przed lub po przepracowanym święcie. Harmonogram czasu pracy jest więc prawidłowo zaplanowany, z tym że należy pamiętać o zbilansowaniu czasu pracy w kwietniu. Planując harmonogram na jeden miesiąc będący częścią dłuższego okresu rozliczeniowego, trzeba mieć na uwadze, że zarówno liczba dni wolnych od pracy, jak i wymiar godzinowy czasu pracy muszą się bilansować w skali przyjętego przez pracodawcę okresu rozliczeniowego czasu pracy. Pozwala to jednak na odstępstwa zarówno in plus, jak i in minus od liczby dni i godzin pracy ustalanych dla poszczególnych miesięcy.
Zmiana czasu na letni
Dodatkowo należy podkreślić, że pracownik ma zaplanowaną zmianę nocną w sobotę z 26 na 27 marca, kiedy to dochodzi do urzędowej zmiany czasu z zimowego na letni, a zegary są przesuwane z godziny 2.00 w nocy na 3.00 w nocy. Dla pracowników oznacza to realnie wykonywanie pracy o jedną godzinę krócej, czyli przez 7, a nie 8 godzin, co nie może jednak wpłynąć na obniżenie przysługującego im wynagrodzenia za pracę. W tym zakresie należy bowiem przyjąć, że pracownik był gotowy do wykonywania pracy w wymiarze 8 godzin i fakt zmiany czasu pracy, jako niezależny od jego woli, tej gotowości nie zmienia. Oznacza to, że taka noc powinna zostać rozliczona jako 8 godzin pracy, a nie 7 godzin faktycznie przepracowanych, gdyż jako gotowość do pracy należy zaliczyć także tę jedną nieprzepracowaną godzinę.
Nadgodziny i ich rodzaje
Rozliczając czas pracy, należy rozdzielić przypadki nadgodzin dobowych od pracy pomiędzy dobami, którą prawidłowo kwalifikuje się jako nadgodziny średniotygodniowe. Klasyczne nadgodziny dobowe mają miejsce wtedy, gdy pracownik zostaje w pracy po swojej zmianie, co miało miejsce w dniach 8 i 16 marca. W przypadku dnia roboczego uprawniają one zasadniczo do 50-proc. dodatku do wynagrodzenia, z wyjątkiem godzin przypadających na porę nocną, które będą uprawniały do 100-proc. dodatku. Z tego tytułu pracownik ma więc prawo do dodatku 50 proc. za 4 nadgodziny z 8 marca oraz do dodatku 100 proc. za 2 nadgodziny z 16 marca, przy założeniu, że pora nocna w zakładzie trwa od 22.00 do 6.00.
Nadgodziny dobowe powstają również na skutek naruszenia doby pracowniczej, co miało miejsce 12 marca, kiedy pracownika wezwano do pracy o 4 godziny wcześniej, niż przewidywał jego grafik czasu pracy. W rezultacie praca od 18.00 do 22.00 w tym dniu kalendarzowym przypadła jeszcze na poprzednią dobę pracowniczą i powinna zostać zaklasyfikowana jako nadgodziny dobowe w dniu 11 marca z dodatkiem 50 proc.
W pozostałych 2 dniach, gdy pracownik przychodzi do pracy o 4 godziny wcześniej, czyli 26 i 30 marca, nie dochodzi do naruszenia doby pracowniczej, ponieważ w obydwu przypadkach wcześniej był zaplanowany dzień wolny od pracy. Oznacza to więc pracę pomiędzy dobami pracowniczymi, która w rozliczeniu nie może być potraktowana jako nadgodziny dobowe, gdyż przypada przed dobą pracowniczą. Godziny te spowodują jednak przekroczenie 40-godzinnej tygodniowej normy czasu pracy. Za przyjęciem takiej właśnie formy nadgodzin przypadających w tzw. czarnych dziurach, czyli między dobami pracowniczymi, opowiedziało się Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) w wyjaśnieniach z 13 września 2013 r. w sprawie godzin nadliczbowych przypadających pomiędzy dwiema dobami pracowniczymi. W piśmie tym podniesiono, że przekroczeń tych nie sposób zakwalifikować jako naruszających dobową normę czasu pracy, skoro dodatkowa praca nie przypada w dobie pracowniczej, lecz pomiędzy dwiema takimi dobami. To zaś uzasadnia rozliczenie jej jako pracy nadliczbowej wynikającej z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, za którą pracownik nabędzie prawo do wyższego, 100-proc. dodatku do normalnego wynagrodzenia. Nadgodziny te są jednak rozliczane na koniec okresu rozliczeniowego, a więc po przepracowanym miesiącu pracownik powinien otrzymać jedynie stawkę normalnego wynagrodzenia, a dodatek w wysokości 100 proc. z tego tytułu dopiero po zamknięciu okresu rozliczeniowego.
Normalne wynagrodzenie i dodatki
Podstawową zasadą w zakresie wynagradzania jest wypłacanie pensji za pracę wykonaną, zgodnie z art. 80 kodeksu pracy (dalej: k.p.), co w przypadku nadgodzin średniotygodniowych i dłuższych niż jednomiesięczny okresów rozliczeniowych oznacza wypłatę w 2 częściach: normalnego wynagrodzenia za pracę zaraz po miesiącu, w którym miała ona miejsce, oraz dodatku 100 proc. na koniec okresu rozliczeniowego. W naszym przypadku normalne wynagrodzenie zapłacimy za 18 godzin, a dodatki za nadgodziny (dobowe) tylko za 10 godzin. Rozliczenie dodatków za nadgodziny średniotygodniowe nastąpi bowiem z pensją kwietniową.
Wynalazca łatwiej wyegzekwuje roszczenia
Wynalazca łatwiej wyegzekwuje roszczenia

Zobacz również
Normalne wynagrodzenie to płaca, którą pracownik otrzymuje stale i systematycznie w zwykłych warunkach i terminach wypłat. Obejmuje więc ono, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego (por. m.in. postanowienie z 15 lutego 2012 r., sygn. akt I PK 156/11, LEX nr 1215264), nie tylko pensję zasadniczą, ale również dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym, jeśli podwładny ma do nich prawo na podstawie obowiązujących w zakładzie przepisów płacowych. W efekcie w skład normalnego wynagrodzenia pracownika będzie wchodzić dodatek stażowy, który ma charakter stały. Nie będzie natomiast jego elementem premia, która jest zmienna. Do normalnego wynagrodzenia wliczylibyśmy jedynie premię o stałym charakterze, czyli wypłacaną miesięcznie w stałej wysokości, określoną np. jako procent od stawki wynagrodzenia zasadniczego przysługującego zgodnie z treścią umowy o pracę.
Dzielnikiem wynagrodzenia dla celów uzyskania stawki godzinowej jest wymiar czasu pracy obliczony dla danego miesiąca kalendarzowego, a nie czas pracy zaplanowany w harmonogramie czasu pracy, a więc w naszym przypadku 176, a nie 184 godziny. Powyższe wynika m.in. ze stanowiska MPiPS z 24 października 2014 r. w sprawie dzielnika do obliczania stawki godzinowej wynagrodzenia przy innej niż normatywna liczbie godzin rozkładowych. Resort pracy przyjął w nim bowiem, że sformułowanie „liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu” należy rozumieć jako miesięczny wymiar czasu pracy obliczony w sposób przewidziany w art. 130 k.p.
Dodatek nocny
Ponadto pracownikowi należy naliczyć dodatek nocny, gdyż 2 nadgodziny przypadły w porze nocnej. Wynosi on 20 proc. stawki godzinowej minimalnego wynagrodzenia. Również w tym przypadku dzielnikiem do ustalenia tej stawki jest wymiar czasu pracy dla marca obliczony zgodnie z art. 130 k.p., co potwierdził Główny Inspektorat Pracy w stanowisku z 23 stycznia 2008 r. w sprawie obliczania dodatku za nadgodziny.
Ważne
W skład normalnego wynagrodzenia pracownika będzie wchodzić dodatek stażowy, który ma charakter stały. Ale premia, która jest zmienna, już nie
Wyliczenia
Wynagrodzenie Zasady Rachunki
Wynagrodzenie za nadgodziny Krok 1. Obliczamy stawkę normalnego wynagrodzenia za nadgodzinyKrok 2. Ustalamy wartość normalnego wynagrodzenia za nadgodziny 3600 zł : 176 godz. = 20,45 zł18 godz. x 20,45 zł = 368,10 zł
Dodatki za nadgodziny Krok 3. Ustalamy podstawę wymiaru dodatków za nadgodzinyKrok 4. Obliczamy dodatek 100 proc.Krok 5. Obliczamy dodatek 50 proc. 3000 zł : 176 godz. = 17,05 zł2 godz. x 17,05 zł = 34,10 zł8 godz. x 17,05 zł x 50 proc. = 68,24 zł
Dodatek za pracę w nocy Krok 6. Obliczamy dodatek nocny 1850 zł : 176 godz. × 20 proc. = 2,10 zł × 2 godz. = 4,20 zł
Ogółem do wypłaty Wynagrodzenie zasadnicze + dodatek stażowy + premia + normalne wynagrodzenie za nadgodziny + dodatek 100 proc. + dodatek 50 proc. + dodatek nocny 3000 zł + 600 zł + 1500 zł + 368,10 zł + 34,10 zł + 68,24 zł + 4,20 zł = 5574,54 zł
Grafik pracy w marcu 2016 roku
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Pt Sob Nd Pon Wt Śro Czw Pt Sob Nd Pon Wt Śro Czw Pt Sob Nd Pon Wt Śro Czw
3 3 W N W 5 1 2 2 3 W5 2 2 2 3 W 5 W N 3 3 3 W N 2 2
3 18.00 –22.00 + 3 WN W 5 1 2 + 22.00–24.00 2 3 W 5 2 2 2 3 W 5 W N 18.00 –22.00 + 3 W N 10.00 –14.00 + 2 2
Legenda: 1 – I zmiana 6.00–14.00, 2 – II zmiana 14.00–22.00, 3 – III zmiana 22.00–6.00, WN – niedziela wolna od pracy lub dzień wolny za pracującą niedzielę, W5 – dzień wolny wynikający z planowania pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.
Podstawa prawna
Art. 130, art. 1511 par. 1 i 2, art. 1518, art. 15111 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Par. 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 ze zm.).
Rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 5 stycznia 2012 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2012–2016 (Dz.U. nr 33, poz. 1).