Subskrybuj nas na Youtube
Jeżeli główna wierzytelność wygasa z mocy prawa, wygasnąć musi także zabezpieczająca ją hipoteka – orzekł Sąd Najwyższy.
Z początkiem 2016 r. przestała istnieć jako podmiot prawny Spółdzielnia Mieszkaniowa R. Wcześniej miała problemy finansowe związane głównie z roszczeniami zabezpieczonymi hipoteką na nieruchomościach i lokalach. Widniała w rejestrze sądowym spółdzielni, ale wpis ten nie został przeniesiony do Krajowego Rejestru Sądowego. Tymczasem zgodnie z przepisami wprowadzającymi ustawę o KRS (Dz.U. z 1997 r. nr 121, poz. 770 ze zm.) wpisy do starego rejestru sądowego obowiązywały do chwili wpisu danego podmiotu do KRS, ale nie dłużej niż do końca 2015 r. Jeżeli w tym czasie nie wpisano do KRS danego podmiotu, był on z mocy prawa uznany za wykreślony.
Tak się też stało ze spółdzielnią R., po której pozostały nieruchomości obciążone hipotekami. Miały być przejęte przez Skarb Państwa, który wraz z mieniem przejmował także odpowiedzialność za długi wykreślonych podmiotów – ale tylko pod warunkiem, że wierzyciele w ciągu roku od nabycia mienia przez państwo wytoczyli swoje roszczenia. W przeciwnym wypadku wierzytelności wygasały.
Wierzyciel spółdzielni Leszek N. w 2000 r. uzyskał zabezpieczenie hipoteczne wierzytelności wynoszącej 555 tys. zł. Gdy jednak w 2017 r. (ponad rok po stwierdzeniu nabycia przez Skarb Państwa mienia zlikwidowanej spółdzielni) próbował wyegzekwować dług, spotkał się z odmową. Sądy oddaliły jego wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wcześniejszemu orzeczeniu nakazowemu oraz zażalenie, wskazując, że roszczenie wygasło, bo nie było dochodzone w terminie od Skarbu Państwa. Pan N. próbował odzyskać swoje należności przez realizację zabezpieczenia hipotecznego, zgłaszając żądanie uzgodnienia treści ksiąg wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym – co jego zdaniem oznaczało, że powinien zostać wpisany do ksiąg jako właściciel działek należących kiedyś do spółdzielni, a obciążonych hipoteką na jego rzecz.
Powództwo zostało oddalone, a rozpoznający apelację sąd okręgowy postanowił wyjaśnić kwestię, czy wygaśnięcie roszczeń wobec Skarbu Państwa wynikających z wcześniejszych długów osoby prawnej, która została wykreślona z rejestrów z mocy prawa, oznacza wygaśnięcie hipotek obciążających nieruchomości byłej osoby prawnej przejęte przez państwo.
Problem ten przedstawiono do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Ten w odpowiedzi wydał uchwałę, zgodnie z którą wygaśnięcie roszczeń wierzycieli określonych w art. 9 ust. 2c ustawy – przepisy wprowadzające ustawę o KRS pociąga za sobą także wygaśnięcie hipotek zabezpieczających te wierzytelności.
– Prawu polskiemu obca jest koncepcja hipoteki jako samodzielnego źródła roszczeń. Hipoteki mają akcesoryjny charakter. Skoro więc wygasła główna wierzytelność, której zabezpieczeniem była hipoteka, to ta hipoteka także musi wygasnąć – stwierdził w uzasadnieniu sędzia Marian Kocon.
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z 12 grud nia 2019 r., sygn. akt III CZP 49/19.
