Przeniesienie praw do działki na podstawie umowy
To najpopularniejsza droga wiodąca do objęcia ogródka działkowego. W takiej sytuacji działkowiec posiadający swój ogródek podpisuje umowę z osobą zainteresowaną i przenosi na jej rzecz prawa do użytkowania działki za określoną kwotę, która stanowi wynagrodzenie za znajdujące się na działce nasadzenia, urządzenia i obiekty (np. altanę). Zmianę działkowca użytkującego dany ogródek umożliwia art. 41. ust. 1. ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (rodzinne ogrody działkowe - skrót: ROD), który stanowi, że:
"Działkowiec w drodze umowy może przenieść prawa i obowiązki wynikające z prawa do działki na rzecz pełnoletniej osoby fizycznej (przeniesienie praw do działki). Umowę zawiera się w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi." Ustawa zastrzega ponadto, że skuteczność przeniesienia praw do działki na podstawie takiej umowy zależy od zatwierdzenia przez stowarzyszenie ogrodowe. Oznacza to w praktyce konieczność złożenia pisemnego wniosku o zatwierdzenie przeniesienia praw do działki do miejscowego stowarzyszenia ogrodowego, które ma dwa miesiące na zatwierdzenie (bezskuteczny upływ tego terminu jest jednoznaczny z zatwierdzeniem przeniesienia praw do działki). We wniosku o zatwierdzenie działkowiec obowiązany jest wskazać uzgodnioną przez strony umowy wysokość wynagrodzenia. Ustawa precyzuje, że odmowa zatwierdzenia przeniesienia praw do działki może nastąpić z ważnych powodów i jest sporządzana w formie pisemnej z uzasadnieniem pod rygorem nieważności.
Stowarzyszenie ogrodowe może odmówić zatwierdzenia przeniesienia praw do działki, jeżeli jednocześnie wskaże osobę, na rzecz której może nastąpić takie przeniesienie i osoba ta złoży pisemne oświadczenie o gotowości zapłaty na rzecz działkowca - w ciągu dwóch tygodni - wynagrodzenia w wysokości wskazanej we wniosku o zatwierdzenie umowy (przepisu tego nie stosuje się w przypadku przeniesienia praw do działki na rzecz osoby bliskiej).
Każda ze stron umowy o przeniesienie praw do działki (zarówno działkowiec jak i osoba, która ma uzyskać prawo do działki), może wytoczyć powództwo o ustalenie, że odmowa zatwierdzenia przeniesienia praw do działki jest bezpodstawna. Orzeczenie sądu o bezpodstawności odmowy zastępuje oświadczenie stowarzyszenia ogrodowego w przedmiocie zatwierdzenia.
Umowa dzierżawy działkowej z zarządem ROD (umowa dzierżawy działkowej)
Zawierana jest pomiędzy stowarzyszeniem ogrodowym a pełnoletnią osobą fizyczną. Zgodnie z ustawą przy ustanowieniu prawa do działki uwzględnia się w szczególności ustawowe funkcje ogrodu działkowego i działki, a także miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o działkę. W tym momencie warto przypomnieć, że podstawowymi celami rodzinnego ogrodu działkowego są: zaspokajanie wypoczynkowych i rekreacyjnych potrzeb społeczeństwa, poprawa warunków socjalnych członków społeczności lokalnych, pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz m.in. integracja wielopokoleniowej rodziny, wychowanie dzieci w zdrowych warunkach oraz zachowanie aktywności i zdrowia emerytów i rencistów.
Umowa dzierżawy działkowej zawierana jest na czas nieoznaczony. Działkowiec ma prawo do używania działki zgodnie z przeznaczeniem i pobierania z niej pożytków. W niektórych przypadkach umowa zawiera także wysokość i termin uiszczania czynszu (gdy ogród działkowy jako całość jest objęty opłatami czynszowymi). Ustawa przewiduje, że na wniosek działkowca, dzierżawa działkowa podlega ujawnieniu w księdze wieczystej, zaś w czasie trwania umowy dzierżawy działkowej stosuje się także przepisy kodeksu cywilnego dotyczące dzierżawy.
Działkowiec ma prawo zagospodarować działkę i wyposażyć ją w odpowiednie obiekty i urządzenia zgodnie z przepisami ustawy oraz regulaminem. Nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych działkowca, stanowią jego własność. Działkowiec jest też uprawniony do korzystania z terenu ogólnego oraz infrastruktury ogrodowej zgodnie z ich przeznaczeniem i na zasadach określonych w regulaminie.
Zgodnie z ustawą (art. 32): "Działkowiec jest obowiązany utrzymywać działkę w należytym stanie, przestrzegać porządku ogrodowego w sposób określony w regulaminie, ponosić wydatki związane z utrzymaniem działki oraz opłaty ogrodowe, a także korzystać z terenu ogólnego i infrastruktury ogrodowej w sposób nie utrudniający korzystania przez innych działkowców oraz współdziałać z nimi w ochronie wspólnego dobra."
Prawo do działki po zmarłym współmałżonku
Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych przewiduje, że w razie śmierci jednego z małżonków prawo do działki, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi. Jeżeli małżonek nie posiadał prawa do działki, może w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci małżonka złożyć oświadczenie woli o wstąpieniu w stosunek prawny wynikający z tego prawa, pod rygorem wygaśnięcia prawa do działki. Jeżeli małżonek nie złoży takiego oświadczenia w terminie 6 miesięcy, wówczas roszczenie o ustanowienie prawa do działki po zmarłym przysługuje innym osobom bliskim (roszczenie to wygasa w terminie 3 miesięcy od dnia powstania). W przypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, o ustanowieniu prawa do działki rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym, biorąc pod uwagę w szczególności okoliczność, czy osoba uprawniona (bliska), korzystała z działki ze zmarłym. Jeśli zaś zmarły działkowiec nie był w żadnym związku małżeńskim, wówczas prawo do działki po zmarłym mają jego bliscy (roszczenie bliskich do działki wygasa w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci działkowca).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (zobacz tekst ujednolicony)