Tak, karalność odmowy sprzedaży przewiduje art. 135 kodeksu wykroczeń (dalej: k.w.). Zgodnie z tym przepisem kto, zajmując się sprzedażą towarów w przedsiębiorstwie handlu detalicznego lub w przedsiębiorstwie gastronomicznym, ukrywa przed nabywcą towar przeznaczony do sprzedaży lub umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia sprzedaży takiego towaru, podlega karze grzywny.
Treść tej regulacji rzeczywiście brzmi anachronicznie. Wydaje się, jakby dotyczył epoki PRL, kiedy stale brakowało towarów, a sprzedaż często odbywała się spod lady. Niemniej jednak przepis ten obowiązuje także obecnie. Co więcej, i teraz zdarza się, że na jego podstawie sądy orzekają grzywnę.
Do takiej sytuacji odniósł się Sąd Najwyższy w uchwale z 17 marca 2005 r. (sygn. akt I KZP 3/05). Sąd wyjaśnił, że art. 135 k.w. ma rację bytu także i obecnie. Odmowę sprzedaży należy bowiem oceniać poprzez pryzmat art. 543 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Zgodnie z jego treścią wystawienie towaru w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny jest ofertą sprzedaży. Ta zaś wiąże sprzedającego. Złożenie przez kupującego oświadczenia woli o przyjęciu oferty powoduje zawarcie umowy sprzedaży. Odmowę sprzedaży należy uznać za niewykonanie umowy, co uzasadnia odpowiedzialność odszkodowawczą w trybie art. 471 k.c. Dodatkowo art. 135 k.w. taki czyn uznaje za wykroczenie.
W sprawie należy wyjaśnić jeszcze jedną kwestię. Brat nie jest właścicielem sklepu. Czy może być ukarany? Tak, ponieważ sprawcą wykroczenia z art. 135 k.w. nie musi być sam przedsiębiorca, lecz każdy, kto zajmuje się sprzedażą towarów. Ponadto zajmował się sprzedażą towarów w przedsiębiorstwie handlu detalicznego (tj. w sklepie) nie samowolnie, lecz na podstawie udzielonego pełnomocnictwa. Pamiętać należy, że pełnomocnictwo w rozumieniu kodeksu cywilnego jest czynnością jednostronną o treści upoważniającej jakąś osobę do dokonania określonych czynności prawnych w imieniu mocodawcy. Może być ono udzielone w dowolnej formie, także ustnej. Zatem pełnomocnictwo udzielone przez właściciela sklepu jego bratu to pełnomocnictwo do określonego rodzaju czynności, tj. sprzedaży w sklepie (w przedsiębiorstwie w rozumieniu art. 135 k.w.). Nosi ono miano pełnomocnictwa rodzajowego. Tego typu umocowanie charakteryzuje się tym, że w jego treści określony jest rodzaj i przedmiot czynności, do których zawarcia został upoważniony pełnomocnik. W ramach pełnomocnictwa rodzajowego możliwe jest podejmowanie przez pełnomocnika czynności zarówno wchodzących w zakres zwykłego zarządu, jak i przekraczających ten zakres, z wyjątkiem tych, dla których ustawa przewiduje pełnomocnictwo szczególne.
Podstawa prawna
Art. 135 ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1094 ze zm.).
Art. 96, 98, 471 oraz 543 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).