Ubezpieczenie zdrowotne: kiedy i jak zgłaszać oraz wyrejestrowywać dzieci

Gdy rodzic jest pracownikiem albo zleceniobiorcą

W przypadku pracowników i zleceniobiorców zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego odbywa się za pośrednictwem płatnika składek. Pracownik (zleceniobiorca) składa u płatnika (pracodawcy, zleceniodawcy) wniosek o objęcie członka rodziny ubezpieczeniem, a następnie płatnik zgłasza go w ZUS na formularzu ZUS ZCNA.

Na tym samym formularzu następuje również wyrejestrowanie członka rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli przestaje on spełniać warunki do podlegania temu ubezpieczeniu. Wyrejestrowanie jest więc konieczne, np. gdy dziecko ukończy wiek uprawniający do ubezpieczenia, zakończy naukę lub uzyska własny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego.

Uwaga! Rodzic musi zgłosić dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego, a po ustaniu prawa do tego ubezpieczenia – złożyć wniosek o jego wyrejestrowanie. Obowiązki te wykonuje jeden z rodziców.

Zakończenie nauki w szkole ponadpodstawowej

W roku szkolnym 2024/2025 zakończenie rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych zasadniczo nastąpiło 27 czerwca 2025. Jednak w przypadku młodzieży kończącej klasę (semestr) programowo najwyższą liceów ogólno kształcących, techników, branżowych szkół II stopnia oraz liceów ogólnokształcących dla dorosłych, w których zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, zajęcia skończyły się w ostatni piątek kwietnia, czyli 25 kwietnia 2025 r. Wynika to z par. 2 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia w sprawie organizacji roku szkolnego oraz z kalendarza roku szkolnego 2024/2025 zamieszczonego na stronie internetowej MEN (www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/kalendarz-roku-szkolnego-20242025). Dzieci, które w tym dniu zakończyły naukę w liceach ogólnokształcących (także dla dorosłych), technikach czy szkołach branżowych II stopnia, trzeba było wyrejestrować z ubezpieczenia zdrowotnego jako członków rodziny. Jako datę wyrejestrowania (tj. datę utraty uprawnień do zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny) w druku ZUS ZCNA należało podać 26 kwietnia 2025 r.

Ukończenie studiów

Wyrejestrowanie z ubezpieczenia zdrowotnego przez rodzica jest również obowiązkowe, gdy dziecko zakończy kształcenie na studiach wyższych. Co do zasady datą ukończenia studiów jest data złożenia egzaminu dyplomowego. Jednak w przypadku kierunków:

• lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii – jest to data złożenia ostatniego egzaminu wymaganego programem studiów,
• farmacji oraz fizjoterapii – data zaliczenia ostatniej praktyki wymaganej w programie studiów.

Przepisy…

Rodzic maturzysty powinien więc wyrejestrować swoje dziecko z dniem 26 kwietnia i ponownie zgłosić je jako członka rodziny z dniem 1 października, jeżeli z tym dniem rozpocznie naukę na studiach. Jeżeli podjęcie nauki nastąpi od 1 września w szkole policealnej, to zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego powinno nastąpić z tym dniem.

Jeżeli dziecko ukończy studia I stopnia np. 23 czerwca i ponownie studentem zostanie od 1 października, to dziecko z dniem 24 czerwca powinno zostać wyrejestrowane i ponownie należy je zgłosić jako członka rodziny od 1 października.

…a praktyka

Najczęściej jednak rodzice tych obowiązków nie wykonują. Ich niedopełnienie nie wiąże się w praktyce z żadnymi konsekwencjami, jeżeli obowiązek zgłoszenia zostanie zrealizowany.

Zdarza się więc, że osoba, która w chwili korzystania ze świadczeń zdrowotnych spełniała warunki do zgłoszenia jej do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, bo była:

• dzieckiem własnym,
• dzieckiem małżonka,
• dzieckiem przysposobionym,
• wnukiem,
• dzieckiem, dla którego ustanowiono opiekę w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka

– do ukończenia 18. roku życia, a w przypadku kontynuowania nauki do ukończenia 26. roku życia (bez ograniczenia wieku, jeśli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub równoważne), nie została wcześniej zgłoszona przez osobę podlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu do tego ubezpieczenia.

Jeśli w momencie korzystania ze świadczeń:

• złożyła pisemne oświadczenie o prawie do nich albo
• okazała inny dokument potwierdzający to prawo,

nie będzie musiała zwracać NFZ kosztów leczenia, o ile zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego nastąpi „wstecznie”.

Uwaga! Czas na „wsteczne” zgłoszenie to 30 dni od dnia skorzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej albo 30 dni od poinformowania przez Fundusz o wszczęciu postępowania administracyjnego w zakresie obowiązku poniesienia kosztów świadczeń zdrowotnych.

Prawo do świadczeń

Po zakończeniu nauki w szkole lub kształcenia na studiach wyższych i wyrejestrowaniu z ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny dziecko nie traci automatycznie prawa do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej. Członek rodziny ma do nich prawo jeszcze przez:

• 6 miesięcy – w przypadku ukończenia szkoły ponadpodstawowej (albo skreślenia z listy uczniów) lub
• 4 miesiące – po ukończeniu studiów wyższych lub szkoły doktorskiej (albo skreślenia z listy studentów lub doktorantów).

Nie oznacza to jednak, iż członek rodziny nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli w tym okresie (gdy ma prawo korzystania ze świadczeń) zostanie objęty ubezpieczeniem zdrowotnym. Wówczas w tym okresie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach ogólnych.

przykład

Dziecko pracuje w trakcie wakacji na umowę zlecenia…

Najczęściej wybieraną formą pracy przez młodzież jest umowa zlecenia. Jeżeli wykonuje ją uczeń lub student do 26. roku życia, nie stanowi ona tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi ani zdrowotnym. Oznacza to, że letnia umowa zlecenia nie wpływa na status ubezpieczeniowy dziecka. Osoba, która nie ukończyła 26 lat i nadal ma status ucznia lub studenta, nie podlega z tego tytułu żadnym ubezpieczeniom, a ubezpieczona jest wciąż jako członek rodziny. Rodzic nie ma w związku z tym obowiązku wyrejestrowania dziecka z ubezpieczenia zdrowotnego.

Uwaga! ZUS uznaje, iż absolwent szkoły średniej status ucznia zachowuje do 31 sierpnia roku, w którym ukończył szkołę. Jeżeli będzie kontynuował naukę na studiach wyższych i przedstawi płatnikowi zaświadczenie o przyjęciu go w poczet studentów, to nie powinien być we wrześniu zgłaszany z umowy zlecenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, przy założeniu, że nie ukończył 26 lat.

…lub umowę o pracę

Dziecko, które w okresie wakacyjnym podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu jako pracownik. Fakt, że jest uczniem lub studentem do 26. roku życia, nie ma w tym przypadku znaczenia. Ponieważ umowa o pracę stanowi samodzielny tytuł do ubezpieczeń, dziecko w tym okresie nie spełnia już warunków do podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny. Oznacza to, że z dniem rozpoczęcia pracy na podstawie stosunku pracy należy je wyrejestrować z ubezpieczenia zdrowotnego. Obowiązek ten spoczywa na rodzicu, który powinien dokonać wyrejestrowania od daty zawarcia umowy o pracę.

Niezłożenie wyrejestrowania członka rodziny spowoduje, że zgłoszenie do ubezpieczeń, jakie zostanie złożone przez pracodawcę, spowoduje „automatyczne usunięcie” zgłoszenia jako członka rodziny.

To z kolei będzie oznaczało, że po zakończeniu umowy o pracę i wyrejestrowaniu pracownika (studenta) nie będzie on figurował jako członek rodziny.

W takiej sytuacji konieczne jest wyrejestrowanie członka rodziny na czas wykonywania umowy o pracę i ponowne zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego po jej zakończeniu. ©℗