rozwiń ›

Zdarza się, że przy podpisaniu umowy dożywocia strony ustalają zobowiązanie w postaci utrzymania i opieki obdarowanego nad darczyńcą. Jak wskazuje mec. Justyna Gruszka-Jeleń, najczęstszy problem związany z tego rodzaju umową pojawia się, gdy darczyńca zaczyna poważnie chorować, a obdarowany nie jest w stanie się nim opiekować ze względu na inne zobowiązania życiowe. Co można zrobić w tej sytuacji?

Obdarowany nie jest w stanie zajmować się darczyńcą. Czy można zmienić treść umowy dożywocia?

Umowa dożywocia może zostać zmieniona na rentę dożywotnią przede wszystkim w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy między dożywotnikiem i zobowiązanym obdarowanym powstanie taka sytuacja, że nie można wymagać od nich dalszego pozostawania w bezpośredniej styczności bądź gdy utrzymanie i opieka dożywotnika jest zbytnim obciążeniem zobowiązanego.

Po drugie, gdy dojdzie do sprzedaży nieruchomości obciążonej dożywociem. W obu sytuacjach sąd może, na żądanie jednej ze stron, zamienić wszystkie lub niektóre uprawnienia wynikające z umowy dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.

Wysokość renty zależy od tego, do czego obywatel zobowiązał się w oparciu o umowę dożywocia, jaki był zakres zobowiązania względem darczyńcy. Jeżeli obowiązek dotyczył tylko tego, że darczyńca może mieszkać w nieruchomości do końca swoich dni, to renta może mieć wartość wynajęcia dla niego mieszkania. W tej sytuacji obdarowany nie jest zobowiązany do opieki nad darczyńcą. Nie musi dbać o jego wyżywienie, leczenie, robić zakupów itd. Jedynie pozwala mu mieszkać w tym danym mieszkaniu.

Jednak jeżeli obdarowany zobowiązuje się zarówno do utrzymania, wyżywienia, leczenia i mieszkania, to zakres jest dużo większy. Wtedy renta będzie obejmować wszystkie te czynności, do których zobowiązał się obdarowany względem darczyńcy. Wszystko zależy od zakresu tej umowy dożywotniej.

Jak wyceniane są koszty wyżywienia oraz mieszkania w umowie dożywocia?

Koszty w umowie dożywocia są wyceniane w oparciu o aktualne ceny rynkowe, ale na takim poziomie, na jakim dożywotnik żył dotychczas. Nie jest tak, że z umowy dożywocia zrobi się renta, która może pokryć koszty mieszkania w pałacu czy specjalnego wyżywienia. To musi być zgodne z tym, w jaki sposób żył darczyńca.

Umowa darowizny a rażąca niewdzięczność obdarowanego

W przypadku darowizny istnieje możliwość jej odwołania z powodu rażącej niewdzięczności. To sformułowanie jest niedookreślone, a katalog zachowań związanych z niewdzięcznością bardzo szeroki.

Można się domyślić, że rażąca niewdzięczność jest wtedy, gdy obdarowany zachowuje w wysokim stopniu niewłaściwie względem darczyńcy. Nie opiekuje się nim, źle się odnosi, traktuje bez szacunku, zaniedbuje. Rażąca niewdzięczność dotyczy zachowań niezgodnych z zasadami współżycia społecznego.

Zachowanie obdarowanego musi być uznane za szczególnie naganne, naruszające normy prawne i moralne. Nie wystarczy zwykła kłótnia czy konflikt, musi to być działanie z zamiarem wyrządzenia darczyńcy krzywdy. Z pewnością za rażącą niewdzięczność można uznać popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy lub jego bliskim, poważne naruszenie obowiązków rodzinnych, zaniedbanie w opiece.

Ważne

Darczyńca ma rok od dnia, w którym dowiedział się o rażącej niewdzięczności, na złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny. Jeżeli darczyńca przebaczył obdarowanemu, nie może już odwołać darowizny.

Odwołanie darowizny. Co dalej?

Darczyńca w celu odwołania darowizny musi złożyć oświadczenie na piśmie, informując o przyczynie odwołania i żądając zwrotu przedmiotu darowizny. Następnie obdarowany powinien zwrócić przedmiot darowizny lub jego równowartość na zasadach bezpodstawnego wzbogacenia. Jeśli obdarowany nie chce dobrowolnie zwrócić darowizny, konieczne jest skierowanie sprawy do sądu.

Rażąca niewdzięczność wystąpiła po dwóch latach od darowizny. Czy można ją cofnąć?

Przykład

Rodzice przekazali córce mieszkanie. Po dwóch latach ojciec zmarł, a matka poważnie zachorowała i nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować. Córka odmówiła pomocy matce, która postanowiła odwołać darowiznę, aby wynająć mieszkanie i mieć pieniądze na leczenie. Czy może to zrobić?

Jeśli darczyńca stwierdzi, że obdarowany jest niewdzięczny, nadal może się starać o odzyskanie swojej nieruchomości, pod warunkiem, że nie upłynie rok, od kiedy dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Ile wynosi opłata u notariusza?

W przypadku umowy dożywocia należy ją sporządzić u notariusza. Na koszty składa się się taksa notarialna, podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz opłaty sądowe za wpis do księgi wieczystej.

Taksę notarialną ustala notariusz, zależy ona od wartości nieruchomości i może wynieść od 1010 zł do 10 000 zł, a w przypadku nieruchomości o wartości powyżej 1 mln zł, może być niższa. Podatek PCC wynosi 2 proc. wartości nieruchomości. Opłaty sądowe to 200 zł za wpis prawa własności i 150 zł za wpis dożywocia.

Justyna Gruszka-Jeleń – prawniczka i mediatorka specjalizująca się w sprawach prawa cywilnego i gospodarczego. Na co dzień związana z kancelarią Jaroch Pakos z Wrocławia.