Jakie są ograniczenia ustawowe dotyczące wysokości renty wdowiej

Tak. Suma świadczeń wypłacanych w zbiegu nie może przekroczyć obecnie 5636,73 zł. Od lipca tego roku ZUS oraz inne organy emerytalno-rentowe ustalają i wypłacają tzw. rentę wdowią osobom uprawnionym do renty rodzinnej po zmarłym małżonku oraz do własnego świadczenia emerytalno-rentowego. Przepisy pozwalają pobierać jedno pełne świadczenie powiększone o 15 proc. drugiego (od 1 stycznia 2027 r. – powiększone o 25 proc. drugiego świadczenia).

Wypłata zbiegających się świadczeń na nowych zasadach zależy od spełnienia kilku warunków, tj.

• posiadania ustalonego prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku oraz innego świadczenia emerytalno-rentowego wymienionego w przepisach,
• osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
• nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż pięć lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego,
• pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka,
• niepozostawania w nowym związku małżeńskim.

Ustalenie renty wdowiej nie jest formalnie uzależnione od wysokości zbiegających się świadczeń.

Oznacza to, że faktycznie rentę wdowią może uzyskać osoba, której wypłacane dotychczas świadczenie jest niższe od tego limitu. Jeśli bowiem świadczenie to przekracza wspomniany próg lub jest mu równe, ustalenie zbiegu świadczeń na nowych zasadach nic by nie dało świadczeniobiorcy – nie zyskałby na tym. Właśnie z tego powodu ZUS wydaje decyzję odmawiającą ustalenia zbiegu świadczeń nie tylko w przypadku niespełnienia przynajmniej jednego z ustawowych warunków, ale również w przypadku, gdy kwota pobieranego dotychczas świadczenia przekracza omawiany limit lub jest jemu równa.

Taka sytuacja wystąpiła właśnie w analizowanym przypadku. Pobierana dotychczas renta rodzinna jest wyższa od aktualnego limitu obowiązującego dla renty wdowiej. Tym samym w wyniku rozpatrzenia wniosku o ustalenie zbiegu świadczeń ZUS wydał decyzję odmawiającą w tej kwestii. Będzie Pani mogła nadal pobierać rentę rodzinną, a emerytura, jako świadczenie mniej korzystne, pozostanie zwieszona.

Doliczenie ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla

Przez wiele lat pracowałem na kolei. Pobieram z tego tytułu emeryturę wraz z ekwiwalentem kolejowym wypłacanym półrocznie. Mam też ustaloną rentę rodzinną po zmarłej żonie, ale świadczenie to jest zawieszone jako mniej korzystne. Niedawno zgłosiłem wniosek o ustalenie renty wdowiej. Czy do limitu decydującego o możliwości pobierania dodatkowego świadczenia ZUS uwzględni również kwotę ekwiwalentu kolejowego, a jeśli tak, to czy pełną jego kwotę, czy przysługującą za jeden miesiąc?

ZUS uwzględni 1/6 półrocznej kwoty ekwiwalentu i uzyskaną kwotę doda do emerytury oraz 15 proc. renty rodzinnej. Do limitu świadczeń wypłacanych w zbiegu w ramach tzw. renty wdowiej uwzględnia się rentę rodzinną oraz inne świadczenie emerytalno -rentowe (np. emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy), które zgodnie z obowiązującymi przepisami może być wypłacane w zbiegu z rentą rodzinną. Ponadto do limitu świadczeń zalicza się też świadczenia i dodatki o charakterze innym niż jednorazowe, wypłacane wraz ze świadczeniami uwzględnianymi w ustalonym zbiegu. Do tych dodatków należy również ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, zarówno ten wypłacany byłym pracownikom kolejowym, jak również byłym pracownikom zlikwidowanych kopalń czy przedsiębiorstw robót górniczych. W tych przypadkach, gdy ekwiwalent wypłacany jest półrocznie lub rocznie, do limitu świadczeń ustalanych w zbiegu uwzględnia się odpowiednio 1/6 lub 1/12 kwoty ekwiwalentu.

Pułap do trzykrotności najniższej emerytury

W 2022 r., gdy miałam 59 lat, zmarł mój mąż. Uzyskałam po nim rentę rodzinną, którą pobieram jako świadczenie korzystniejsze od mojej emerytury ustalonej w kwocie najniższego świadczenia. Wysokość renty rodzinnej wynosi obecnie 5520,80 zł, a kwota zawieszonej emerytury 1878,91 zł. W maju b.r., gdy dowiedziałam się o możliwości ustalenia renty wdowiej, złożyłam wniosek i zaznaczyłam, że chcę, aby ZUS wypłacał mi 100 proc. korzystniejszego świadczenia. Myślałam, że będę co miesiąc otrzymywała dodatkowo 15 proc. swojej emerytury (ok. 281 zł), tymczasem w lipcu ZUS wypłacił mi oprócz renty rodzinnej niższą kwotę. Czy nie nastąpiła jakaś pomyłka?

Nie. Zgodnie z obowiązującą zasadą suma świadczeń wypłacanych w zbiegu w ramach tzw. renty wdowiej nie może przekroczyć trzykrotności kwoty najniższej emerytury (od 1 marca 2025 r. do 28 lutego 2026 r. – 5636,73 zł). W razie przekroczenia tego limitu wypłacane świadczenia obniża się do tego progu.

Przepisy regulujące rentę wdowią przewidują kolejność, według której podlegają pomniejszeniu o kwotę przekroczenia limitu zbiegające się świadczenia. Pomniejszenia tego dokonuje się według kolejności:

1) świadczenia finansowane z budżetu państwa:

– świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego żołnierzy zawodowych,

– świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego funkcjonariuszy policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontr wywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej,

– inne świadczenia;

2) świadczenia finansowane z Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

3) świadczenia finansowane z Funduszu Pracy;

4) świadczenia finansowane z Funduszu Emerytur Pomostowych;

5) świadczenia finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przepisy nie określają natomiast kolejności pomniejszenia w sytuacji, gdy zbiegające się świadczenia są finansowane z tego samego funduszu (np. emerytura i renta rodzinna). Jak ustaliłem w ZUS, w takim przypadku pomniejszenia dokonuje się ze świadczenia, które w ramach renty wdowiej przysługuje do wypłaty w wysokości 15 proc.

W Pani przypadku ZUS ustali zbieg świadczeń w konfiguracji 100 proc. renty rodzinnej (5520,80 zł) oraz 15 proc. emerytury (15 proc. x 1878,91 zł = 281,84 zł). Łączna wysokość zbiegających się świadczeń wyniosłaby 5802,64 zł. i przekroczyłaby obowiązujący dla renty wdowiej limit świadczeń (5636,73 zł) o 165,91 zł.

Tym samym, w ramach zbiegu ZUS będzie pani wypłacał emeryturę w kwocie 5520,80 zł oraz rentę rodzinną w kwocie 115,93 zł.

Suma wszystkich świadczeń

Od kilku lat pobieram emeryturę (obecnie w kwocie 4920,55 zł), a od stycznia b.r. również dodatek pielęgnacyjny w związku z ukończeniem 75 lat. W 2020 r. zmarła moja żona. Mam ustaloną po niej rentę rodzinną (w kwocie najniższej renty rodzinnej), ale jest ona świadczeniem mniej korzystnym od mojej emerytury. W lipcu b.r. zgłosiłem wniosek o ustalenie zbiegu tych dwóch świadczeń i wypłatę renty wdowiej. Obawiam się jednak, że przekroczę ustawowy limit i otrzymam decyzję odmowną. Czy moje obawy są słuszne?

Wypłata tzw. renty wdowiej przysługuje wyłącznie wówczas, gdy suma świadczeń ustalonych w zbiegu jest niższa niż trzykrotność kwoty najniższej emerytury. Obecnie, od 1 marca 2025 r., jest to kwota 5636,73 zł.

Do limitu świadczeń wypłacanych w zbiegu uwzględnia się przede wszystkim rentę rodzinną oraz inne świadczenie emerytalno-rentowe (np. emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy), które może się z nią zbiegać. Ponadto do wspomnianego limitu zalicza się też świadczenia i dodatki o charakterze innym niż jednorazowe, wypłacane wraz ze świadczeniami uwzględnianymi w zbiegu. Do tych dodatków należy m.in. dodatek pielęgnacyjny przysługujący z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji lub z tytułu ukończenia 75. roku życia.

Tak więc w pana przypadku przy ustalaniu, czy emerytura i renta rodzinna mogą być wypłacane w ramach tzw. renty wdowiej, ZUS zsumuje kwotę emerytury, dodatku pielęgnacyjnego oraz 15 proc. renty rodzinnej. Suma tych świadczeń wyniesie 5750,61 zł (5120,55 zł + 348,22 zł +281,84 zł) i przekroczy ustawowy limit o 113,88 zł (5750,61 zł –5636,73 zł). Oznacza to, że 15 proc. renty rodzinnej zostanie pomniejszone o kwotę przekroczenia limitu (113,88 zł). Tym samym w ramach zbiegu ZUS będzie panu wypłacał emeryturę w kwocie 5120,55 zł oraz rentę rodzinną w kwocie 167,96 zł (281,84 zł – 113,88 zł).

Uwzględnienie świadczenia honorowego

Moja mama w kwietniu tego roku ukończyła 100 lat. Z tego tytułu ZUS przyznał jej świadczenie honorowe w wysokości 6589,67 zł. Oprócz tego ma ona prawo do renty rodzinnej po mężu w kwocie 3550,20 zł (którą pobiera wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) oraz do emerytury w wysokości najniższego świadczenia (która jest zawieszona jako świadczenie mniej korzystne). Czy do limitu świadczeń decydującego o możliwości ustalenia renty wdowiej ZUS wliczy wyłącznie rentę rodzinną, dodatek pielęgnacyjny i 15 proc. emerytury, czy również pobierane świadczenie honorowe?

Świadczenie honorowe jest uwzględniane w limicie świadczeń, który decyduje o ustaleniu tzw. renty wdowiej.

Do limitu świadczeń wypłacanych w zbiegu w ramach tzw. renty wdowiej uwzględnia się nie tylko rentę rodzinną oraz inne świadczenia emerytalno-rentowe, które mogą być wypłacane w zbiegu z rentą rodzinną (wymienione w art. 95a ust. 1 ustaw o emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), ale również świadczenia wymienione w ust. 9 tego artykułu, tj.:

• emeryturę lub rentę przyznaną przez prezesa Rady Ministrów na podstawie art. 82 ww. ustawy, o ile z decyzji przyznającej to świadczenie wynika, że emerytura lub renta jest wypłacana niezależnie od wypłaty innych świadczeń,
• emeryturę lub rentę przyznaną przez prezesa ZUS na podstawie art. 83 ww. ustawy,
• świadczenie honorowe przyznane w związku z ukończeniem 100 lat.

Tak więc świadczenie honorowe zostanie uwzględniane w limicie świadczeń decydującym o możliwości ustalenia renty wdowiej dla pani mamy. Suma wszystkich zbiegających się świadczeń (renty rodzinnej, dodatku pielęgnacyjnego, 15 proc. emerytury oraz świadczenia honorowego) wyniosłaby 10 769,93 zł i znacznie przekroczyłaby ustawowy limit (o kwotę 5133,20 zł). O taką kwotę ZUS musiałby pomniejszyć kwotę świadczeń ustalonych w zbiegu z rentą rodzinną. Byłoby to dla Pani dużo mniej korzystne od dotychczasowej sytuacji, gdy wypłacana jest pełna emerytura oraz pełne świadczenie honorowe.

Obniżenie wysokości świadczenia uzupełniającego

Jestem uprawniona do emerytury (w kwocie najniższego świadczenia 1878,91 zł), dodatku pielęgnacyjnego (348,22 zł) oraz świadczenia uzupełniającego dla osób niedolnych do samodzielnej egzystencji w kwocie 500 zł. Oprócz tego mam rentę rodzinną po zmarłej żonie w kwocie najniższego świadczenia (1878,91 zł), która jest zawieszona. Niebawem zamierzam zgłosić wniosek o rentę wdowią. Czy świadczenie uzupełniające wpłynie na wysokość limitu wyznaczonego dla potrzeb renty wdowiej i czy ewentualne ustalenie zbiegu świadczeń do wypłaty będzie miało wpływ na prawo i wysokość świadczenia uzupełniającego?

Wśród świadczeń, które wchodzą do limitu decydującego o ustaleniu renty wdowiej, obowiązujące przepisy nie wymieniają świadczeń uzupełniających/wyrównawczych uregulowanych w odrębnych ustawach, przysługujących z tytułu szczególnych okoliczności, jak niezdolność do samodzielnej egzystencji, urodzenia i wychowania dzieci, działalności opozycyjnej czy też opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi.

Do ww. limitu nie są więc uwzględniane takie świadczenia jak:

• świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji,
• rodzicielskie świadczenie uzupełniające,
• świadczenie wyrównawcze dla działaczy opozycji antykomunistycznej lub osób represjonowanych z powodów politycznych,
• świadczenie wyrównawcze dla osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dziećmi wymagającymi stałej opieki.

Należy natomiast pamiętać, że prawo do tych świadczeń oraz ich wysokość uzależnione są od wypłaty innych świadczeń o charakterze emerytalno-rentowym.

W Pana przypadku obecnie pobierane świadczenia wynoszą łącznie 2727,13 zł. Do limitu decydującego o prawie i wysokości świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, który od 1 marca 2025 r. wynosi 2552,39 zł., liczy się wyłącznie wypłacana emerytura (dodatek pielęgnacyjny nie podlega uwzględnieniu). Dlatego też świadczenie uzupełniające dotychczas przysługiwało w maksymalnej wysokości 500 zł. W przypadku podjęcia wypłaty 15 proc. renty rodzinnej (281,84 zł), łączna wysokość świadczeń decydująca o prawie i wysokości świadczenia uzupełniającego wyniesie 2160,75 zł. Tym samym w Pana przypadku ustalenie renty wdowiej poprzez podjęcie wypłaty 15 proc. renty rodzinnej (281,84 zł) spowoduje konieczność obniżenia wysokości świadczenia uzupełniającego do kwoty 391,64 zł (2552,39 zł – 2160,75 zł), tj. o 108,36 zł (500 zł – 391,64 zł).

Nie dolicza się trzynastej emerytury

Od kilku lat pobieram emeryturę, której wysokość od 1 marca 2025 r. wynosi 5550,45 zł. Mam również ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłej żonie, które jest zwieszone jako mniej korzystne. Niedawno zgłosiłem wniosek o ustalenie renty wdowiej. Mam jednak wątpliwości, czy ZUS podejmie mi wypłatę pełnych 15 proc. renty rodzinnej. Wprawdzie moje świadczenie emerytalne nie przekracza ustawowego limitu, ale w tym roku, podobnie jak w ubiegłych latach, otrzymałem dodatkowo trzynastą emeryturę. Czy dla celów ustalenia renty wdowiej ZUS uwzględni to jednorazowe świadczenie np. w wysokości 1/12 pełnej kwoty?

Nie musi się Pan obawiać, że ustalając prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu ZUS doliczy całość lub część trzynastej emerytury i tym samym przekroczy Pan limit trzykrotności najniższej emerytury decydujący o możliwości wypłaty świadczeń w zbiegu (od 1 marca 2025 r. – 5636,73 zł). Do wyliczenia limitu świadczeń ustalonych w zbiegu dla potrzeb tzw. renty wdowiej ZUS uwzględnia świadczenia emerytalno-rentowe, które zgodnie z obowiązującymi przepisami mogą uczestniczyć w tym zbiegu, jak również wypłacane dodatki do tych świadczeń o charakterze okresowym. Przy ustalaniu, czy nie został przekroczony ww. limit nie uwzględnia się natomiast świadczeń i dodatków o charakterze jednorazowym. Oznacza to, że do tego limitu nie zalicza się dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego (tzw. trzynastej emerytury) jak również kolejnego dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego (tzw. czternastej emerytury).

Kontynuowanie zatrudnienia a zawieszenie emerytury

Mam ustalone prawo do dwóch świadczeń – emerytury oraz renty rodzinnej po zmarłym mężu. Pobieram rentę rodzinną. Cały czas jeszcze pracuję i dlatego nie mogę podjąć wypłaty emerytury, która byłaby dla mnie świadczeniem korzystniejszym. Wiem, że weszły w życie przepisy, które umożliwiają pobieranie pełnej renty rodzinnej oraz 15 proc. emerytury albo odwrotnie (15 proc. renty rodzinnej oraz pełnej emerytury). Czy w związku z tym, jeśli zgłoszę do ZUS odpowiedni wniosek, pomimo kontynuowania stosunku pracy będę mogła pobierać pełną emeryturę (jako świadczenie korzystniejsze) oraz 15 proc. renty rodzinnej (jako świadczenie mniej korzystne)?

Skoro emerytura jest zawieszona z innego powodu niż pobieranie drugiego, korzystniejszego świadczenia, to nie można podjąć jej wypłaty w zbiegu z rentą rodzinną w postaci renty wdowiej.

Zgodnie z art 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Oznacza to, że osoba, która przechodzi na emeryturę, może pobierać to świadczenie pod warunkiem rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy. Jeśli to zrobi, może ponownie podjąć zatrudnienie, ale nie wcześniej niż od dnia, od którego nabywa prawo do emerytury. Przepis ten nadal obowiązuje i ma charakter szczególny w stosunku do rozwiązań dotyczących zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych z rentą rodziną w postaci tzw. renty wdowiej.

Kumulacja uprawnień do emerytur i renty rodzinnej

W 1999 roku zapisałam się do OFE. Gdy ukończyłam 60 lat, uzyskałam prawo do emerytury z FUS ( I filar) oraz do okresowej emerytury kapitałowej (II filar). Niedawno zmarł mój mąż i zamierzam ubiegać się o rentę rodzinną po nim. Renta zapewne okaże się wyższym świadczeniem od emerytury i będę chciała zawnioskować o jej wypłatę w 100 proc. Czy w takiej sytuacji otrzymam 15 proc. emerytury z I filaru oraz dodatkowo całą okresową emeryturę kapitałową?

Przepisy, które wprowadziły rentę wdowią, w szczególny sposób uregulowały sytuację osób pobierających emeryturę z dwóch filarów – tj. emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przysługującą ze środków zgromadzonych na koncie ubezpieczonego w ZUS) oraz okresową emeryturę kapitałową (przysługującą ze środków zgromadzonych w OFE i w ZUS na subkoncie). W przypadku, gdy osoba uprawniona do obu emerytur ma jednocześnie prawo do renty rodzinnej, w zależności od jej wyboru, przysługuje jej wypłata:

• 100 proc. emerytury FUS, 100 proc. okresowej emerytury kapitałowej oraz 15 proc. renty rodzinnej albo
• 100 proc. renty rodzinnej, 15 proc. emerytury z FUS oraz 15 proc. okresowej emerytury kapitałowej.

Oznacza to, że w razie wyboru do wypłaty 100 proc. renty rodzinnej nie będzie Pani przysługiwała pełna wypłata emerytury z II filaru, lecz 15 proc. tej emerytury.

Zawieszanie i zmniejszanie świadczeń z powodu uzyskiwania przychodu

Mam ustalone prawo do wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy oraz do renty rodzinnej po zmarłej żonie. Oprócz tego pracuję i uzyskuję wysoki przychód. W związku z tym pierwsze ze świadczeń (które wybrałem do wypłaty jako korzystniejsze) jest zawieszone. Pomimo ukończenia wieku emerytalnego 65 lat dotychczas nie ubiegałem się o emeryturę. Z kolei renta rodzinna jest zawieszona jako świadczenie mniej korzystne od renty z tytułu niezdolności do pracy. Niedawno zgłosiłem wniosek o rentę wdowią. Czy na podstawie tego wniosku ZUS podejmie mi wypłatę wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy oraz 15 proc. renty rodzinnej niezależnie od przychodu, który uzyskuję?

Przepisy dotyczące zawieszania i zmniejszania świadczeń z powodu osiągania dodatkowych przychodów nadal w pełni obowiązują.

Emeryci i renciści wykonujący działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub pozostający w stosunku służby mają określone ograniczenia w dorabianiu do swoich świadczeń. Obowiązujące przepisy przewidują dwa progi zarobkowe, które zmieniają się raz na kwartał (od 1 marca, 1 czerwca, 1 września i 1 grudnia każdego roku) w zależności od ogłoszonej przez GUS kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Ich przekroczenie powoduje zawieszenie lub zmniejszenie wypłacanego świadczenia.

Niższa kwota graniczna wynosi 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy (obecnie od 1 czerwca do 31 sierpnia 2025 r. – 6273,60 zł). Jeśli przychód osoby uprawnionej jest wyższy od tego limitu, ale nie przekracza wyższego progu zarobkowego (130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – obecnie 11 651,00 zł), świadczenie podlega odpowiedniemu zmniejszeniu. Zmniejszenie to jest równe kwocie przekroczenia niższego limitu, ale nie może być wyższe niż maksymalna kwota zmniejszenia ustalona dla emerytury lub renty w danym okresie. Kwoty maksymalnych zmniejszeń podwyższane są w marcu każdego roku wraz z waloryzacją świadczeń emerytalno-rentowych.

Jeśli natomiast przychód osoby uprawnionej przekroczył wyższy próg zarobkowy, jej emerytura lub renta podlega zawieszeniu.

Pomimo wejścia w życie przepisów dot. ustalania tzw. renty wdowiej, obowiązujące regulacje w zakresie zawieszania i zmniejszania świadczeń nadal w pełni obowiązują. Oznacza to, że realizując wniosek o ustalenie renty wdowiej, ZUS nie może podjąć całości lub części świadczenia, które było dotychczas zawieszone z powodu osiągania przychodu przekraczającego 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Dopiero w przypadku zaprzestania osiągania przychodu skutkującego zawieszeniem świadczenia ZUS będzie mógł podjąć wypłatę całości lub części zawieszonego świadczenia. ©℗