Polski Ład 2.0 doprecyzował przepisy i nie ma już wątpliwości, że grupa ta podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ale, co podkreślają prawnicy, dopiero od lipca. Tym samym ci, którzy płacili składkę od stycznia, w świetle prawa za pierwsze pół roku mają nadpłatę
Nowelizacja ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: u.ś.o.z.) wprowadzona w ramach Polskiego Ładu 2.0, tj. ustawy z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, uporządkowała przepisy dotyczące składki na ubezpieczenie zdrowotne prokurentów i jednocześnie przyniosła kolejne wątpliwości. A wszystko za sprawą obowiązującego od 1 lipca 2022 r. nowego brzmienia art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.o.z. Stanowi on obecnie, że ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają nie tylko osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, lecz także prokurenci. Co ciekawe i kontrowersyjne zarazem, choć dotychczas nie byli oni wskazani wprost w tym przepisie, to zdaniem resortu zdrowia i ZUS składka zdrowotna powinna być za nich opłacana już od początku tego roku. Eksperci tego jednak nie potwierdzają. Uważają, że składka za I półrocze 2022 r. może być uznana za nadpłatę.
Stanowisko Ministerstwa Zdrowia
Przypomnijmy, że ze wspomnianym art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.o.z., mimo jego krótkiego obowiązywania (wszedł w życie 1 stycznia 2022 r. w ramach Polskiego Ładu, tj. ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw), wiąże się długa historia wykładni. Przepis ten objął ubezpieczeniem zdrowotnym osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, jeśli otrzymują z tego powodu wynagrodzenie. W uzasadnieniu do ustawy projektodawcy jako przykład takich osób wymieniali właśnie prokurentów. Prawnicy zwracali jednak uwagę, że prokurenci nie są tak naprawdę „powoływani”, a prokura jest im udzielana, dlatego nie wchodzą do kręgu osób, które pełnią funkcję na mocy powołania. Po kilku tygodniach obowiązywania przepisu ZUS opublikował na swojej stronie internetowej informację, z której wynikało, że prokurenci podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeśli ich przychody z tego tytułu można zakwalifikować do przychodów z działalności prowadzonej osobiście określonej w art. 13 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT). Są to przychody osiągane przez osoby należące do zarządu, rady nadzorczej, komisji lub innego organu stanowiącego osoby prawne. Prokurenci nie mogą należeć do tych organów, dlatego także z tego powodu należało uznać, że prokurent ubezpieczeniu zdrowotnemu nie podlega. Niespodziewany zwrot akcji nastąpił w połowie lutego 2022 r., kiedy to swoje stanowisko w sprawie zajęło Ministerstwo Zdrowia. Stwierdziło, że nie ma znaczenia kwalifikacja podatkowa przychodów prokurenta i jeśli tylko pełni tę funkcję za wynagrodzeniem, to podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. ©℗
opinie ekspertów
Do końca czerwca bez obowiązku
/>
Ustawodawca doprecyzował art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.o.z., określając wprost, że od 1 lipca 2022 r. obowiązkowi temu podlega również prokurent, o ile z tego tytułu pobiera wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Przed 1 lipca kwestia podlegania prokurenta obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu nie była jednoznacznie określona, co skutkowało wydaniem stanowiska przez Ministerstwo Zdrowia, z którego wynika, że prokurenci już od 1 stycznia 2022 r. byli objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Kwestią wątpliwą jest jednak w szczególności okoliczność, że wbrew stanowisku MZ, chociażby w spółkach osobowych, prokurent nie jest powoływany, tylko ustanawiany, a tym samym nie jest on osobą pełniącą funkcję na podstawie powołania. Tym samym do 1 lipca 2022 r. w mojej ocenie brak było podstaw do naliczania składek zdrowotnych, także po ówczesnych zmianach wprowadzonych w ramach Polskiego Ładu.
Należy pamiętać, że stanowisko resortu nie jest w naszym kraju źródłem prawa i nie może powodować po stronie płatników ani ubezpieczonych obowiązków, których przepisy te nie przewidują. Tymczasem przyjmowana w ślad za MZ interpretacja rodzi ryzyko, że ZUS będzie traktować nowelę ustawy jedynie jako doprecyzowanie dotychczasowego obowiązku, co może przełożyć się na żądanie uregulowania składek zdrowotnych z tytułu prokury wstecz od początku 2022 r. Jak zresztą wynika z samego uzasadnienia nowelizacji, zmiana art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.o.z. jest skutkiem dotychczasowych wątpliwości co do podlegania prokurentów pod wskazany tytuł ubezpieczeń.
Warto zauważyć, że Polski Ład w 2022 r. zmienił zasady dokonywania zwrotu nadpłaconych składek. Może on nastąpić wyłącznie na wniosek płatnika - i to o ile został złożony w odpowiednim terminie. Dodatkowo, co oczywiste, aby nadpłata mogła zostać zwrócona, nie może być kwestionowana przez ZUS. Mając jednak na uwadze stanowisko Ministerstwa Zdrowia, raczej nie należy się spodziewać, że organ rentowy przyzna rację płatnikowi, który nadpłacał składkę zdrowotną od stycznia 2022 r. Tym samym w razie zakwestionowania nadpłaty przez ZUS zainteresowanemu pozostanie jedynie droga sądowa. Trudno określić, w którą stronę pójdzie interpretacja sądów. Z pewnością każdy przypadek będzie wymagać szczegółowej analizy przez skład orzekający. ©℗
Na korzyść obywateli
/>
Artykuł 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.o.z. obowiązuje od 1 stycznia 2022 r. Pierwotna wersja przepisu miała jednak charakter ogólny, w związku z czym powstały wątpliwości, czy odnosi się on również do prokurentów. W rezultacie po sześciu miesiącach ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie zmiany, która zgodnie z uzasadnieniem projektu miała być jedynie doprecyzowaniem. Od 1 lipca 2022 r. przepis nie budzi wątpliwości co do oskładkowania wynagrodzenia prokurentów.
Pozostaje jednak pytanie, co z wynagrodzeniem prokurentów w okresie od 1 stycznia do 1 lipca 2022 r. W mojej ocenie należy uznać, że wynagrodzenie to nie podlegało składce zdrowotnej. Zgodnie z ogólną zasadą wykładni w przypadku przepisów nakładających obowiązki na obywateli, w tym nakładających obciążenia publicznoprawne, należy intepretować je na korzyść obywateli. W rezultacie należy przyjąć, że zmiana przepisu rozszerzyła katalog osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu i prokurenci są objęci obowiązkiem ubezpieczenia dopiero od 1 lipca 2022 r. Jeżeli opłacono składki za okres wcześniejszy, to powstaje nadpłata.
Resort nie odniósł się w swoim stanowisku do kolejnej wątpliwości związanej ze składką zdrowotną, która dotyczyła zastosowania art. 83 ust. 2 u.ś.o.z. Zgodnie z jego brzmieniem obowiązującym do 1 lipca 2022 r. w przypadku nieobliczania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych przez płatnika od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składki zgodnie z przepisami ustawy o PIT składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł. Podmiot, na rzecz którego działa prokurent, nie jest jednak płatnikiem podatku od jego wynagrodzenia (przychód z tego tytułu należy zakwalifikować bowiem jako przychód z innych źródeł w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT). Prowadziłoby to do wniosku, że składka zdrowotna za prokurenta także powinna zostać obniżona do 0 zł.
ZUS dostosował swoją wykładnię do stanowiska resortu i zmienił informacje dostępne na swojej stronie internetowej, o czym informowaliśmy czytelników w tekście „Członkowie komisji antyalkoholowych jednak ze składka zdrowotną” (dodatek UiŚ z 3 marca 2022 r., DGP nr 43). Płatnikom, którzy nie zgadzali się z taką interpretacją przepisów, pozostało więc jedynie wystąpienie o interpretację indywidualną i jej ewentualne zaskarżenie albo czekanie na podjęcie kroków przez ZUS w związku z niepłaceniem składki i kwestionowaniem ich również na drodze sądowej.
Jeden z płatników z takiej możliwości skorzystał i zwrócił się do ZUS z pytaniem, czy powinien odprowadzać składkę zdrowotną za prokurenta, biorąc pod uwagę wspomniany wyżej art. 83 ust. 2 u.ś.o.z. ZUS stwierdził, że za prokurenta należy odprowadzić składkę zdrowotną na zasadach ogólnych w pełnej wysokości naliczonej od uzyskiwanego wynagrodzenia. Nie ma przy tym znaczenia, czy płatnik składek jest także zobowiązany do pobierania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (decyzja z 8 marca 2022 r., znak DI/100000/43/189/2022).
Zostaje droga sądowa
Teraz, gdy Polski Ład 2.0 dodał dotyczący wprost prokurentów pkt 35a do problematycznego art. 66 ust. 1 u.ś.o.z., wydawałoby się, że sporu być nie powinno i wszystko jest jasne. Jak czytamy bowiem w uzasadnieniu do ustawy: „Jednocześnie w związku z pojawiającymi się wątpliwościami co do podlegania pod wskazany tytuł prokurentów proponuje się wprost wskazać, że katalog osób powołanych obejmuje także prokurentów”. Autorzy projektu odnieśli się także do pojawiających się opinii o tym, że prokurent nie jest „powoływany”, ale „ustanawiany”. W uzasadnieniu do projektu stwierdzili, że co prawda prokura jako forma szczególna pełnomocnictwa jest ustanawiana, ale dochodzi do tego w drodze aktu powołania, o czym świadczy wyrażenie „powołanie” w art. 208, art. 30058 par. 7, art. 30064, art. 30075 oraz art. 371 kodeksu spółek handlowych. Podkreślili, że powołanie prokurenta jest czynnością, która przynależy do zakresu wyrażenia „akt powołania”, a zatem na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.o.z. prokurenci (już od 1 stycznia 2022 r. - red.) są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Jednak po dokonaniu zmian problematyczny przepis wyróżnia odrębnie „osoby pełniące funkcję na podstawie aktu powołania” i „prokurentów”, co prowadzi do wniosku, że są to jednak kategorie rozłączne. A skoro zatem do 1 lipca 2022 r. w przepisie tym była tylko pierwsza z tych kategorii, tj. osoby pełniące funkcję na podstawie aktu powołania, można uznać, że do tego dnia prokurenci ubezpieczeniem zdrowotnym nie byli objęci. To zatem kolejny argument, po podnoszonych już wcześniej, przemawiający za tym, że do 1 lipca 2022 r. za prokurentów nie należało odprowadzać składek zdrowotnych. A to oznaczałoby, że na kontach tych płatników, którzy je uiszczali, powstały nadpłaty. Jak wynika jednak z cytowanego uzasadnienia do Polskiego Ładu 2.0, resort zdrowia stoi na przeciwnym stanowisku, co zapewne przełoży się także na stanowisko ZUS w sprawie nadpłat. Można się spodziewać, że będzie odmawiał ich zwrotu. A to oznacza, że płatnikowi pozostanie droga sądowa. O stanowisko w tej sprawie wystąpiliśmy do MZ i do ZUS. [opinie ekspertów, s. D1] ©℗
Podstawa prawna
• art. 66 ust. 1 pkt 35a i art. 83 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
• art. 208, art. 30058 par. 7, art. 30064, art. 30075 oraz art. 371 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1467)
• art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1358)
• ustawa z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265)
• ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301)
poleca
