Nowa ustawa rozwiąże problem zaniżonych świadczeń dla emerytów

Emerytury czerwcowe to potoczne pojęcie określające emerytury ustalane w czerwcu danego roku według tzw. zreformowanych zasad.

Przypomnijmy: nową emeryturę oblicza się przez podzielenie podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie.

Jednym z czynników mających istotny wpływ na ustalenie wysokości emerytury jest więc waloryzacja składek i kapitału początkowego.

Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za 2000 r. (przeprowadzonej od 1 czerwca 2001 roku). Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.

Waloryzacja roczna kapitału początkowego (ustalonego decyzją ZUS na 1 stycznia 1999 r.) odbywa się według analogicznych zasad jak waloryzacja składek na ubezpieczenie emerytalne, z tym zastrzeżeniem, że pierwsza waloryzacja przeprowadzana jest od 1 czerwca 2000 roku za rok 1999 – według odrębnego wskaźnika waloryzacji kapitału początkowego za rok 1999.

Kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, jest waloryzowana kwartalnie. I tak, w przypadku ustalania wysokości emerytury w:

1) I kw. danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za III kw. poprzedniego roku;

2) II kw. danego roku (w kwietniu lub w maju) – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za IV kw. poprzedniego roku;

3) III kw. danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za I kw. danego roku;

4) IV kw. danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za II kw. danego roku.

W przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego rokukwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie może podlegać waloryzacjom kwartalnym, gdyż kwota tych składek została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od 1 czerwca roku, w którym został zgłoszony wniosek o emeryturę. W tym przypadku waloryzacji kwartalnej mogą podlegać wyłącznie składki zapisane na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który była przeprowadzona ostatnia waloryzacja roczna.

Powyższe zasady waloryzacji kwartalnej składek mają zastosowanie również do kapitału początkowego.

Przedstawione zasady skutkowały tym, że emerytury przyznane od czerwca danego roku kalendarzowego były na ogół niższe od emerytur ustalonych w innych miesiącach roku. Złożenie wniosku o emeryturę w czerwcu danego roku skutkowało obliczeniem jej wysokości w niższym wymiarze w porównaniu do wniosków złożonych w pozostałych jedenastu miesiącachroku.

Sytuacja zmieniła się dopiero od 2020 r., gdy najpierw epizodycznie (wyłącznie dla 2020 roku), a następnie na stałe wprowadzono nowe rozwiązanie ustawowe dla osób przechodzących na emeryturę w czerwcu danego roku.

Uwaga! Osoby te mogą mieć przeprowadzoną waloryzację składek i kapitału początkowego na zasadach przewidzianych dla osób przechodzących na emeryturę w maju danego roku, jeśli jest to dla nich korzystniejsze. Nowe regulacje działają na bieżąco, tj. mają zastosowanie do osób przechodzących na emeryturę w czerwcu 2021 roku oraz w latach następnych. W celu rozwiązania sytuacji osób, które przeszły na emeryturę przed 2020 rokiem konieczne stało się wprowadzenie odrębnej ustawy, która umożliwiłaby przeliczenie ich świadczeń.

Sytuacja osób, które zakończyły pracę w czerwcu 2020 r.

Nowa ustawa nie będzie dotyczyła osób, które mają ustaloną emeryturę od czerwca 2020 roku, gdyż do obliczenia jej wysokości zastosowano już zasady analogiczne jak dla ustalenia wysokości emerytury w maju 2020 roku.

W okresie pandemii Covid-19, w ramach tzw. tarczy antykryzysowej przewidzianej ustawą z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, wprowadzono szczególną regulację (art. 53 tej ustawy) w zakresie ustalania w czerwcu 2020 r. wysokości emerytury na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tym przepisem, przy ustalaniu wysokości emerytury w czerwcu 2020 r. waloryzacji składek należało dokonać w taki sam sposób, jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju 2020 r., jeżeli było to korzystniejsze dla ubezpieczonego.

Nowe regulacje objęły już osoby kończące pracę w 2023 r.

Nie posłuchałam rady, aby nie przechodzić na emeryturę w czerwcu 2023 r. Wiem, że w przyszłym roku mają wejść przepisy, które umożliwią przeliczenie emerytur przyznanych w tym miesiącu. Czy moja emerytura zostanie ponownie obliczona?

Ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustawwprowadziła na stałe nowy sposób waloryzacji składek oraz kapitałupoczątkowego dla osób, które wystąpią o emeryturę w czerwcu danego roku.

Zgodnie z art. 25 ust. 2a ustawy emerytalnej dodanym ustawą zmieniającą, w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób, jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Przepis ten ma zastosowanie również do ubezpieczonego, który wiek uprawniający do emerytury osiągnął po 31 maja danego roku.

W przepisach przejściowych do ustawy zmieniającej z 24 czerwca 2021 r. przewidziano, że powyższa regulacja ma zastosowanie do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony po 31 maja 2021 r. lub przyznanych na podstawie art. 24a ustawy emerytalnej osobom, które wiek emerytalny ukończyły po 31 maja 2021 r., oraz do rent rodzinnych przyznanych po osobach zmarłych po 31 maja 2021 r. Na podstawie tego przepisu emerytura lub renta rodzinna podlegała przeliczeniu z uwzględnieniem nowej regulacji w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej.

Oznacza to, że w czasie, gdy przechodziła Pani na emeryturę, obowiązywał już przepis przewidujący obliczenie jej wysokości na takich samych zasadach, jakby emerytura była ustalana w maju. Emerytura ta nie będzie więc podlegała przeliczeniu zgodnie z nową ustawą, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r.

Korekta kwoty nastąpi automatycznie

Mam zaniżone świadczenie w związku z niekorzystnymi zasadami waloryzacji składek i kapitału początkowego. Przeszłam na emeryturę w czerwcu 2015 r. Słyszałam, że od przyszłego roku wejdzie w życie ustawa, która umożliwi przeliczenie mojego świadczenia. Czy muszę w tym celu zgłosić wniosek do ZUS, a jeśli tak, to ile mam na to czasu?

Nowe przepisy przewidują, że ZUS przeliczy z urzędu emerytury ustalone w czerwcu w latach 2009–2019, a więc bez konieczności zgłoszenia wniosku przez emeryta mającego takie świadczenie. Ustawa zobowiązuje ZUS do ponownego obliczenia emerytury w terminie do 31 marca 2026 r. Oczywiście przeliczenie emerytury nastąpi nie wcześniej niż 1 stycznia 2026 r., gdyż dopiero w tym dniu nowa ustawa wejdzie w życie.

Czerwiec 2018 r. objęty nowymi zasadami

Od 2014 r mam prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Gdy ukończyłam 60 lat w czerwcu 2018 r., ZUS przyznał mi z urzędu emeryturę. Wiem, że świadczenie zostało wyliczone z uwzględnieniem niekorzystnych dla mnie zasad waloryzacji składki i kapitału początkowego. Czy mnie również obejmie nowa ustawa z 5 sierpnia 2025 r. i moja emerytura zostanie przeliczona w przyszłym roku?

Ustawa z 5 sierpnia 2025 r. przewiduje przeliczenie emerytur ustalonych w czerwcu w latach 2009–2019. Nie ma przy tym znaczenia, czy ustalenie emerytury w tych latach nastąpiło na wniosek osoby uprawnionej czy z urzędu przez organ rentowy ZUS zamiast pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Tak więc osoba, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i której ZUS ustalił z urzędu emeryturę od czerwca danego roku, w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego w tym miesiącu, będzie miała przeliczone takie świadczenie z uwzględnieniem art. 25 ust. 2a ustawy emerytalnej. Obliczając ponownie emeryturę, ZUS zwaloryzuje składki w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, jeżeli będzie to dla Pani korzystniejsze.

Uwzględnienie wcześniejszych zmian przy ponownym ustaleniu wysokości

W czerwcu 2016 r. nabyłem prawo do emerytury. Później jeszcze pracowałem i byłem z tego tytułu ubezpieczony. Co roku miałem więc przeliczane swoje świadczenie. Podlegało ono też corocznej waloryzacji od 1 marca danego roku. Wiem, że w I kw. przyszłego roku ZUS ustali mi emeryturę z zastosowaniem przepisu przewidującego przyjęcie parametrów dla wniosku zgłoszonego w maju danego roku. Czy dokonując tego przeliczenia, ZUS uwzględni wszystkie zmiany w wysokości emerytury, które miały miejsce po jej przyznaniu?

Zgodnie z przepisami ustawy z 5 sierpnia 2025 r. ustalenie wysokości emerytury przyznanej w czerwcu w latach 2009–2018 nastąpi na dzień jej ustalenia w tych latach. Dokonując tego ustalenia, ZUS uwzględni szczególną regulację dotyczącą ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku, zgodnie z którą waloryzacji składek i kapitału początkowego dokonuje się tak, jakby wysokość emerytury została dokonana w maju danego roku. Jeśli po przyznaniu emerytury były dokonywane jakieś przeliczenia (np. doliczenie składek), to zostaną one uwzględnione. Następnie ZUS dokona waloryzacji emerytury z uwzględnieniem wszystkich kolejnych waloryzacji, jakie miały miejsce po jej przyznaniu.

Brak podstaw do wypłaty wyrównania

W czerwcu 2014 r. ukończyłem powszechny wiek emerytalny i po zgłoszeniu wniosku jeszcze w tym samym miesiącu uzyskałem prawo do emerytury. Świadczenie zostało wyliczone z uwzględnieniem niekorzystnych zasad waloryzacji składki i kapitału początkowego. Wiem, że w I kw. przyszłego roku ZUS przeliczy moje świadczenie na podstawie nowej ustawy z 5 sierpnia 2025 r. Czy mogę liczyć na to, że ZUS wypłaci mi również wyrównanie od czerwca 2014 r.?

Ustawa z 5 sierpnia 2025 r. przewiduje przeliczenie emerytur ustalonych w czerwcu w latach 2009–2019 na bieżąco. Ustawa nie precyzuje, od kiedy świadczenie ma przysługiwać w nowej wysokości, jednak wydaje się, że prawo do podwyższenia powinno przysługiwać od 1 stycznia 2026 r. Ustawa nie zawiera regulacji umożliwiających wypłatę wyrównania świadczenia za okres od dnia jego pierwotnego ustalenia do końca 2025 r. ©℗