Jestem od trzech lat na emeryturze, ale dorabiam. Do niedawna na podstawie umowy o dzieło i nie płaciłam składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne a jedynie podatki. Teraz mam dodatkową pracę na podstawie umowy-zlecenia. Firma odprowadza składki na ubezpieczenie emerytalne – opowiada pani Halina. – Czy mam zwrócić się do ZUS o przeliczenie świadczenia, czy może zrobi to z urzędu? Kiedy ZUS oblicza je na nowo i czy nie ma ryzyka, że będzie mniejsze? Moja emerytura obliczona jest na starych zasadach, te obliczane na nowych podobno są niższe – zastanawia się kobieta.
Jeśli pani Halina dorabia do emerytury, może się zwrócić o ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem nowych okoliczności. W tym celu powinna złożyć stosowny wniosek w placówce ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania.
O przeliczenie emerytury ustalonej według tzw. dotychczasowych lub starych zasad można się zwrócić, jeśli zmieni się któryś z czynników wpływających na jej wysokość. Wysokość emerytury uzależniona jest od:
● Kwoty bazowej w dniu uzyskania prawa do świadczenia – ustalana jest co roku 1 marca i jest równa przeciętnemu wynagrodzeniu (po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne) w poprzednim roku kalendarzowym (teraz np. wynosi 3080,84 zł). Część socjalna emerytury to 24 proc. kwoty bazowej.
● Wysokości podstawy wymiaru (w dużym uproszczeniu – stosunku zarobków do średniej krajowej) – podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok przejścia na emeryturę lub z 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu zatrudnienia.
● Okresów składkowych i nieskładkowych (w dużym uproszczeniu – stażu pracy) – do kwoty bazowej dolicza się po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok składkowy z uwzględnieniem pełnych miesięcy plus po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok nieskładkowy z uwzględnieniem pełnych miesięcy; okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać 1/3 okresów składkowych.
Osoby, które po przyznaniu emerytury pracują zarobkowo i opłacają składki na ubezpieczenie społeczne, mogą złożyć wniosek o przeliczenie emerytury przez doliczenie dodatkowych okresów składkowych i nieskładkowych oraz o przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem zarobków uzyskanych po jego przyznaniu.
Natomiast osoby, które uzyskały prawo do emerytury wcześniejszej, mogą ubiegać się o wyliczenie kolejnej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. W takim przypadku może się zmienić także kwota bazowa. Jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do wcześniejszej emerytury, podlegał ubezpieczeniu społecznemu przez co najmniej 30 miesięcy, część świadczenia wynoszącą 24 proc. kwoty bazowej oblicza się od kwoty bazowej obowiązującej w dniu przyznania nowej emerytury a część należną za okresy składkowe i nieskładkowe od podstawy wymiaru już przyznanego świadczenia.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które uzyskały wcześniejszą emeryturę obliczoną według starych zasad, mogą po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego uzyskać emeryturę obliczoną według nowych. Nie ma ryzyka jej zmniejszenia, bo zawsze wypłacana jest emerytura wyższa lub wybrana przez zainteresowanego.
Nie zawsze potrzebne są dokumenty
Osoby, które wnioskują o przeliczenie emerytury ze względu na pracę po jej przyznaniu, nie muszą dokumentować faktu opłacania składek, bo są one ewidencjonowane na ich indywidualnych kontach. O ponowne przeliczenie emerytury może wystąpić też emeryt, który odnalazł dokumenty potwierdzające staż i zarobki z dawnych lat, a których nie wykorzystano, ustalając wysokość świadczenia. Wnioskuje o doliczenie nieuwzględnionego dotychczas okresu ubezpieczenia lub uwzględnienie zarobków z innych lat niż te, które zostały wskazane we wniosku o przyznanie świadczenia. Powinien dołączyć odnalezione dokumenty.
O przeliczenie mogą się starać ci, którzy przeszli na emeryturę przed 2009 r., a wysokość ich świadczenia została ustalona z wykorzystaniem tzw. okresów zerowych. Gdy ktoś, składając wtedy wniosek o przyznanie emerytury, udowodnił wprawdzie, że pracował, ale nie miał dokumentów poświadczających wysokość zarobków, ZUS uznawał te okresy za „składkowe”, ale w rubryce zarobki wpisywano 0 zł. Obecnie bierze się pod uwagę minimalne wynagrodzenie za pracę, jakie obowiązywało w tamtym okresie. W takim przypadku nie są potrzebne dodatkowe dokumenty.
Podstawa prawna
Art.108–114 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).
Emeryci, którzy po przyznaniu świadczenia dorabiają i podlegają ubezpieczeniom, mogą z tego tytułu na swój wniosek ponownie ustalić wysokość emerytury. Jeżeli zainteresowany ma ustaloną wysokość wypłaty według dotychczasowych zasad, może przeliczyć świadczenie poprzez doliczenie okresów składkowych i nieskładkowych przebytych po przyznaniu emerytury. Doliczanie dodatkowych okresów następuje na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczenia. W niektórych przypadkach emeryt może również ustalić podstawę wymiaru emerytury na nowo z uwzględnieniem zarobków uzyskanych po przyznaniu świadczenia. Ustalenie podstawy wymiaru emerytury na nowo wymaga udowodnienia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wyższego niż przyjęty do obliczenia tej podstawy. Warunek posiadania wskaźnika wyższego od poprzednio obliczonego nie jest wymagany od emeryta, który nie pobrał świadczenia wskutek jego zawieszenia, albo okres wymagany do ustalenia podstawy wymiaru przypada w całości po przyznaniu emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi co najmniej 130 proc. Ustalenie podstawy wymiaru świadczenia na nowo następuje z uwzględnieniem kwoty bazowej obowiązującej w dacie jego przeliczenia.
Emerytura, której wysokość ustalana jest według nowych zasad, ulega zmianie poprzez powiększenie świadczenia o kwotę wynikającą z podzielenia składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury z uwzględnieniem ich waloryzacji, przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku ubezpieczonych w dniu złożenia wniosku o przeliczenie emerytury. Ponowne ustalenie wysokości nowej emerytury następuje na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Złożenie wniosku o ponowne ustalenie wysokości wypłaty przez członka otwartego funduszu emerytalnego oznacza jednocześnie ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury.
