Kasa rolnicza stwierdziła ustanie wobec mnie ubezpieczenia społecznego od 14 października 2019 r. Jednocześnie otrzymałem wezwanie do zapłaty składek za minione miesiące. Czy ta decyzja KRUS jest prawidłowa, skoro ZUS przyznał mi prawo do emerytury od 1 sierpnia?
Analiza podanego zapytania wymaga odniesienia się do stosownych regulacji ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przytoczenia wymagają ogólne regulacje prawne dotyczące tego ubezpieczenia. I tak, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:
- rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;
- domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1
– jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Z kolei jak wynika z art. 16 ust. 1 ustawy, ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy m.in.:
1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;
2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1.
Natomiast w ust. 3 art. 16 ustawy postanowiono, że ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1, 2 i 4 nie stosuje się do osoby, która podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Co istotne, ustawodawca w art. 6 pkt 10c ustawy zdefiniował to sformułowanie – „ustalone prawo do emerytury lub renty” – wskazując, że rozumie się przez to ustalone prawo do emerytury lub renty z ubezpieczenia albo ustalone prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów emerytalnych lub innych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym.
Na kanwie tych regulacji warto odnotować stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z 15 marca 2018 r., sygn. akt IV U 254/18, wydane w zbliżonym stanie faktycznym. Ubezpieczony również uzyskał prawo do świadczenia emerytalnego z ZUS, które jednak ustalono z datą wcześniejszą aniżeli data samej decyzji ZUS o jego przyznaniu. Sąd w uzasadnieniu orzeczenia wskazał m.in. na art. 100 ust. 1 oraz art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z regulacji tych wynika zaś, że prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia, przy czym świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Sąd wskazał nadto, że już z dniem ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego ustał obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników – a to z uwagi na okoliczność, że literalne brzmienie przepisów art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje, że relewantną datą ustania ubezpieczenia społecznego rolników pozostaje data „ustalenia prawa” do świadczenia emerytalnego. W konkluzji podkreślono z kolei, że dla ustalenia ustania obowiązku ubezpieczenia kluczowym momentem jest nabycie prawa do świadczenia, a nie data wydania decyzji przez właściwy organ (data decyzji ZUS to 22 grudnia, a przyznania prawa do emerytury 1 października). Zwrócono także uwagę, że decyzja taka ma charakter deklaratoryjny, czyli stwierdza tylko pewien stan faktycznym już istniejący z mocy prawa.
W opisywanej sytuacji decyzja KRUS jest wadliwa, a w konsekwencji brak jest obowiązku odprowadzania składek z tytułu ubezpieczeń społecznych rolników aż do 14 października. Obowiązek składkowy wobec KRUS istniał, lecz tylko do 1 sierpnia.
Podstawa prawna
• art. 7 ust. 1, art. 16 ust. 1 i 3 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 299; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 303)
• art. 100 ust. 1, art. 129 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz.1622)
