6 rewolucyjnych zmian w szkole. Duże wzmocnienie pozycji uczniów, ale jest też coś dla nauczycieli

Zmiany dla pełnoletnich uczniów

MEN chce doprecyzować przepisy dotyczące pełnoletnich uczniów. Jak pisze uzasadniając potrzebę zmian, znakomita większość sporów pomiędzy uczniami pełnoletnimi a szkołami dotyczy udostępniania ich ocen czy sporządzonych prac ich rodzicom, mimo wygaśnięcia już władzy rodzicielskiej. MEN uwzględni ten fakt, ale pozostawi rodzicom uczniów pełnoletnich dostęp do ich ocen. Wprowadzona zostanie natomiast instytucja sprzeciwu, która pozwoli pełnoletniemu uczniowi na złożenie oświadczenia woli, którego skutkiem będzie zaprzestanie informowania przez szkołę lub placówkę oświatową rodziców pełnoletnich uczniów na temat, przede wszystkim ocen i przygotowanych prac przez ich pełnoletnie dzieci.

MEN podkreśla, że w ten sposób uwzględnia fakt obowiązku alimentacyjnego, ponieważ "nie odbiera rodzicom, także tym tworzącym z pełnoletnim uczniem wspólne gospodarstwo domowe, omawianego dostępu z mocy prawa, a jedynie pozwala wyrazić sprzeciw wobec ich udostępniania".

Nauczyciel funkcjonariuszem publicznym

Jak podkreśla MEN, zmiana ta ma dotyczyć nie tylko nauczycieli, ale też wychowawców oraz innych pracowników pedagogicznych w przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych. Do tej pory byli oni funkcjonariuszami publicznymi, ale tylko w zakresie przyznania im ochrony „przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych”. MEN uważa, że niezbędne jest wzmocnienie pozycji prawnej nauczycieli przez rozszerzenie tego statusu, również dlatego, że budziły one wątpliwości interpretacyjne.

Zmiany w frekwencji

Jak podkreśla MEN, aktualny próg 50 proc. nieusprawiedliwionych nieobecności "jest zbyt wysoki jako podstawa do uznania, że obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, szkolny lub nauki nie jest wypełniany albo jako podstawa do nieklasyfikowania ucznia w sytuacji, gdy brak jest podstaw do ustalenia oceny śródrocznej lub rocznej".

Nowe przepisy zakładają, że niespełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki będzie rozumiane jako nieusprawiedliwioną nieobecność na co najmniej 50 proc. dni zajęć w okresie jednego miesiąca, albo na co najmniej 25 proc. dni zajęć w okresie całego roku szkolnego.

Także nieklasyfikowanie ucznia będzie miało miejsce w przypadku przekroczenia progu 25 proc. nieobecności nieusprawiedliwionej. W tym przypadku nie będzie można przystąpić do egzaminu klasyfikacyjnego. Tak jak dotychczas uczeń będzie mógł być także nieklasyfikowany jeśli będzie brak podstaw do ustalenia śródrocznej lub rocznej oceny klasyfikacyjnej, jeśli powodem braku tych podstaw będzie usprawiedliwiona nieobecność ucznia przekraczająca 25 proc. czasu przeznaczonego na te zajęcia w okresie, za który przeprowadzana jest klasyfikacja. W tym przypadku uczeń będzie mógł zdawać egzamin klasyfikacyjny.

MEN nie zmienia jednak procedury usprawiedliwiania nieobecności na zajęciach edukacyjnych. Uczniowie, a w przypadku uczniów niepełnoletnich – ich rodzice będą mogli usprawiedliwiać nieobecności, jak dotychczas. Termin, udokumentowanie powodu i formę usprawiedliwienia określą szkoły w statutach.

Rzecznik Praw Uczniowskich w każdej szkole i przy MEN

MEN wprowadzi system rzeczników praw uczniowskich, który będzie trójstopniowy. Rzecznicy będą powoływani w szkołach, na poziomie wojewódzkim i na poziomie krajowym. Cały system ma wyglądać następująco:

• Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich będzie powoływany na 4-letnią kadencję (z możliwością pełnienia tej funkcji przez dwie kadencje) i odwoływany przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich będzie odrębnym jednoosobowym organem państwowym, ale będzie obsługiwany przez pracowników MEN.
• 16 Wojewódzkich Rzeczników Praw Uczniowskich będzie powoływanych przez Krajowego Rzecznika Praw Uczniowskich na wniosek właściwego terytorialnie kuratora oświaty. Na stanowisko Wojewódzkiego Rzecznika Praw Uczniowskich będzie mogła zostać powołana osoba spełniająca wymagania do bycia zatrudnioną w kuratorium oświaty na stanowisku wizytatora. Wojewódzki Rzecznik Praw Uczniowskich będzie obsługiwany przez kuratorium oświaty
• Fakultatywnie będzie można powoływać Samorządowych Rzeczników Praw Uczniowskich. Zdecydują o tym organy stanowiące gmin i powiatów (miast na prawach powiatu). Szczegóły m.in. w zakresie wymagań, trybu powołania i odwołania czy obsługującego urzędu albo jednostki organizacyjnej określi uchwała organu stanowiącego gminy lub powiatu.
• Szkolni Rzecznicy Praw Uczniowskich będą wybierani przez radę szkoły spośród nauczycieli zatrudnionych w danej szkole lub placówce oświatowej w wymiarze co najmniej połowy wymiaru zajęć. Statut szkoły lub placówki będzie mógł też przewidywać wybór co najmniej jednego ucznia wspomagającego działalność Szkolnego Rzecznika Praw Uczniowskich.

Prawa i obowiązki ucznia na poziomie ustawowym

MEN chce przeniesienia katalogu praw i obowiązków ucznia na poziom ustawowy. Ustawa określi minimalny poziom ochrony uczniów, a szkolne statuty będą mogły wprowadzać kolejne regulacje. Jak czytamy w uzasadnieniu, ma to zapewnić ogólnopolski standard w zakresie praw i wolności uczniowskich.

Uczeń będzie miał prawo do:

• poszanowania jego godności oraz praw i wolności z niej wynikających;
• równego traktowania z innymi uczniami;
• rzetelnego i opartego na aktualnej wiedzy naukowej procesu nauczania i wychowania;
• poszanowania jego prywatności,
• posiadania na terenie szkoły przedmiotów osobistych przy sobie lub przechowywania tych przedmiotów, w miejscu do tego przeznaczonym, zgodnie z przepisami statutu tej szkoły lub placówki lub innymi wewnętrznymi aktami prawnymi obowiązującymi w tej szkole lub placówce. Przedmioty osobiste ucznia nie mogą być mu odebrane przez pracowników szkoły, z wyjątkiem przedmiotów, które zagrażają bezpieczeństwu członków społeczności szkolnej lub naruszają zasady bezpieczeństwa obowiązujące w tej szkole lub placówce, w tym określone w statucie tej szkoły lub placówki;
• kształtowania własnego stroju i wyglądu, z zastrzeżeniem obowiązków, o których mowa w art. 42b ust. 1 pkt 4 i 5;
• ochrony praw autorskich;
• rozwoju własnych zainteresowań i uzdolnień, w tym do brania udziału w konkursach, olimpiadach i turniejach;
• organizacji życia szkolnego zachowującej odpowiednie proporcje między wysiłkiem szkolnym a czasem wolnym i rozwojem własnych zainteresowań;
• uzyskania pomocy materialnej;
• bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki;
• informacji dotyczących procesu nauczania i wychowania;
• jawnego, sprawiedliwego i umotywowanego oceniania postępów w nauce i zachowaniu ucznia;
• kontaktowania się ze szkołą lub placówką;
• angażowania się w życie szkoły lub placówki;
• wyboru członków organów samorządu uczniowskiego oraz opiekuna samorządu uczniowskiego;
• wyboru członków rady szkoły lub placówki;
• składania skarg i wniosków we wszelkich sprawach związanych z działalnością szkoły lub placówki.

Do tego uczniowi przysługiwać będzie wolność:

• od wszelkich form przemocy, w tym przemocy psychicznej;
• od dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu, w tym w szczególności ze względu na: płeć, wiek, wygląd, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne, wyznanie albo jego brak i orientację seksualną;
• sumienia, wyznania i światopoglądu. Szkoła lub placówka nie może zakazać uczniowi udziału w praktykach religijnych ani zmuszać ucznia do uczestniczenia w praktykach religijnych;
• słowa i uzewnętrzniania przekonań.

Z kolei katalog obowiązków ucznia będzie obejmował:

• przestrzeganie przepisów prawa regulujących pracę i organizację tej szkoły lub placówki, w szczególności aktów prawa powszechnie obowiązującego, statutu tej szkoły lub placówki i innych wewnętrznych aktów prawnych obowiązujących w tej szkole lub placówce;
• szanowanie prawa i wolności pozostałych członków społeczności szkolnej;
• zachowywanie się zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi podczas zajęć na terenie tej szkoły lub placówki i poza nim, przerw w zajęciach, uroczystości, imprez oraz wyjść grupowych i wycieczek;
• ubieranie się zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi,
• przestrzeganie określonych w statucie tej szkoły lub placówki zasad regulujących strój i wygląd podczas zajęć edukacyjnych wychowania fizycznego oraz zajęć edukacyjnych odbywających się w warsztatach, laboratoriach i pracowniach szkolnych,
• przestrzeganie warunków wnoszenia na teren tej szkoły lub placówki telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych i korzystania z nich na terenie tej szkoły lub placówki, określonych w statucie tej szkoły lub placówki;
• zachowywanie się wobec członków społeczności szkolnej zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi oraz z szacunkiem i poszanowaniem ich godności osobistej;
• uczęszczanie na zajęcia edukacyjne;
• przygotowywanie się do zajęć edukacyjnych oraz przystępowanie do zapowiedzianych form sprawdzania osiągnięć edukacyjnych;
• szanowanie prawa autorskie cudzych utworów.

Co więcej, MEN chce ujednolicić system kar dla uczniów. W sytuacji, gdy niewystarczające okażą się „zwykłe” środki oddziaływania wychowawczego – następujący katalog kar dla uczniów:

• upomnienie pisemne;
• nagana pisemna;
• nagana pisemna z ostrzeżeniem polegająca na wskazaniu, że w razie popełnienia kolejnego deliktu zostaną wymierzone kary z pkt 4 lub 5;
• w przypadku uczniów objętych obowiązkiem szkolnym – zwrócenie się z wnioskiem o przeniesienie do innej szkoły
• w przypadku uczniów nieobjętych obowiązkiem szkolnym – skreślenie z listy uczniów.

Zmiany w egzaminach ósmoklasisty i maturalnym

MEN planuje także szereg zmian dotyczących przeprowadzania egzaminów. W zakresie egzaminu ósmoklasisty chce wrócić do kwietniowego terminu egzaminu. Z kolei na maturze MEN chce zrezygnować z przeprowadzania egzaminu maturalnego z języka łacińskiego jako alternatywy dla egzaminu z języka obcego nowożytnego.

W przypadku obu egzaminów dojdzie do skrócenia okresu, w którym zdający może złożyć wniosek o wgląd do sprawdzonej i ocenionej pracy egzaminacyjnej z 6 miesięcy do 3 miesięcy. Zmiana będzie dotyczyła także egzaminatorów-weryfikatorów, których nie trzeba będzie powoływać, jeśli prace będą sprawdzane z wykorzystaniem narzędzi elektronicznych.