Eksperci Instytutu Badań Edukacyjnych przygotowali raport podsumowujący najnowsze badania dotyczące efektywności prac domowych. W projekcie analizowano m.in. wyniki międzynarodowych badań PISA, PIRLS i TIMSS. Czy jest związek między ilością prac domowych a efektywnością nauczania?
Jak podaje IBE, projekt jest pierwszą z analiz przygotowanych w ramach programu "Przygotowanie i realizacja międzynarodowych badań edukacyjnych w obszarze kompetencji kluczowych" [źródło: ibe.edu.pl]. Autorzy raportu zbadali dane dotyczące m.in. czasu poświęcanego przez uczniów na realizację zadań domowych. Sprawdzono również opinie rodziców.
Ile czasu uczniowie poświęcają na odrabianie lekcji?
Z przytoczonych wyników badania PISA 2022 wynika, że polscy uczniowie przeznaczają średnio ok. 1,7 godziny dziennie na odrabianie zadań domowych. Tym samym znaleźli się w jednej grupie z uczniami z Hiszpanii, Litwy i Grecji. Dla porównania – średnia dla uczniów z wszystkich krajów OECD wynosi ok. 1,5 godz. dziennie. 18 proc. badanych, polskich uczniów oszacowało, że poświęca dziennie ponad 3 godziny na odrabianie prac domowych. Zgodnie z danymi PISA grupą spędzającą najwięcej czasu na odrabianiu lekcji są licealiści. Ciekawych danych dostarczają również ankiety wypełniane przez dyrektorów szkół (PISA 2022), z których wynika m.in., że:
- polskie szkoły zapewniają miejsce do odrabiania prac domowych dla ok. 64 proc. uczniów (wskaźnik 74 proc. dla krajów OECD),
- 43 proc. uczniów ma szansę skorzystać z pomocy nauczycielskiej przy odrabianiu lekcji (62 proc. dla krajów OECD),
- zdaniem dyrektorów aż 84 proc. uczniów korzysta przy odrabianiu lekcji z pomocy rówieśników (51 proc. dla krajów OECD).
Rodzice o pracach domowych – badanie PIRLS 2021
Analiza IBE obejmuje również wyniki badania PIRLS 2021, uwzględniające odpowiedzi rodziców czwartoklasistów. Zdecydowana większość rodziców (83 proc.) zadeklarowała, że ich dziecko dobrze radzi sobie z odrabianiem prac domowych. 57 proc. badanych nie uważa, że nauczyciele zadają zbyt dużo zadań domowych. Z drugiej strony ok. 43 proc. badanych deklaruje, że ich dziecko spędza zbyt dużo czasu na odrabianiu lekcji.
Jak prace domowe wpływają na osiągnięcia edukacyjne uczniów?
Autorzy analizy dokonali przeglądu nowych badań szukając związków pomiędzy ilością (i jakością) prac domowych, a poziomem umiejętności uczniów. Z najnowszych badań wynika m.in., że lepsze rezultaty przynoszą krótkie prace domowe, na które poświęca się umiarkowaną ilość czasu.
Ważny wniosek pada również na podstawie analizy międzynarodowych badań porównawczych. "Im mniej czasu przeznaczanego na prace domowe, tym, statystycznie rzecz biorąc, wyższy średni poziom umiejętności uczniów z danego kraju" – wyjaśniają eksperci IBE.
Podkreślono jednak, że na lepsze wyniki uczniów składa się kilka czynników. Zauważono również, że wydłużenie czasu spędzanego na odrabianiu zadań podnosi umiejętności uczniów z wysokimi ocenami, a jednocześnie zwiększa trudności uczniów, którzy słabiej radzą sobie z opanowaniem materiału.
Prace domowe: Nie ilość, a jakość
Kluczowe wnioski z analizowanych badań pokazują, że na efektywność nauczania wpływa przede wszystkim jakość zadań domowych. Autorzy raportu IBE zebrali główne zalecenia i rekomendacje wynikające z analizy badań. Z podsumowania wynika, że najbardziej efektywne prace domowe:
- były indywidualizowane pod poziom umiejętności ucznia,
- miały umiarkowany poziom trudności,
- rozwijały samodzielność uczniów,
- miały precyzyjnie określony cel,
- były integralną częścią tematyki lekcji,
- nie były formą kary za zaległości w nauce.
W kluczowych wnioskach raportu autorzy zamieścili również uwagę o przewadze informacji zwrotnej nad stopniami – w kontekście efektywności nauczania. Eksperci IBE zalecili również opracowanie jednolitych wskazówek dla nauczycieli, gdy wejdzie w życie ograniczenie dotyczące zadawania prac domowych.