Zgodnie z art. 73 Ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.) dyrektor szkoły udziela nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku. W w wyjątkowej sytuacji są pedagodzy, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok - urlop nie może by im udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne.
Z urlopu dla poratowania zdrowia mogą skorzystać jedynie ci nauczyciele, którzy spełniają wszystkie wymagania ustawowe, czyli: są zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, przepracowali co najmniej 7 lat w szkole, od zakończenia poprzedniego urlopu zdrowotnego, na który się udali, minął przynajmniej rok, nie wykorzystali jeszcze trzech lat łącznego urlopu dla poratowania zdrowia, nie nabyli uprawnień emerytalnych i przedstawili orzeczenie lekarskie o potrzebie udzielenia wolnego.
O potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia orzeka lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, który zajmuje się jego leczeniem. Lekarz sporządza orzeczenie w trzech egzemplarzach, które trafiają do nauczyciela, dyrektora szkoły i indywidualnej dokumentacji zainteresowanego. Również za pośrednictwem lekarza dyrektor, w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia, może odwołać się do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy. Decyzja tej instytucji jest ostateczna i wiążąca dla stron.
Nauczyciel w trakcie urlopu dla poratowania zdrowia zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za wysługę lat oraz innych świadczeń pracowniczych - w tym dodatków socjalnych. Pedagog nie może jednak w tym czasie nawiązać stosunku pracy lub podjąć innej działalności zarobkowej. W przypadku stwierdzenia naruszenia tego zakazu dyrektor szkoły może odwołać nauczyciela z urlopu.
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2013 roku (Sygn. akt I PZP 1/13) złożenie przez nauczyciela wniosku o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia lub korzystanie z takiego urlopu nie stanowi przeszkody do rozwiązania z nim stosunku pracy, jeśli nauczyciel był wytypowany do zwolnienia (na podstawie art.20 ustawy Karta Nauczyciela).