Nauczycielu! Pracujesz w kilku szkołach jednocześnie? Sprawdź swoje prawa

Zgodnie z Kartą nauczyciela (ustawa z 26 stycznia 1982 r., t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1379, dalej: KN) dopuszczalne jest zatrudnienie nauczyciela w kilku szkołach równocześnie. W tym zakresie ustawa posługuje się pojęciami podstawowego i dodatkowego miejsca pracy, nie definiując jednak żadnego z nich. W praktyce przyjmuje się, że podstawowym miejscem pracy jest ta szkoła, którą nauczyciel sam wskaże. Zazwyczaj to placówka, w której jest zatrudniony w najwyższym wymiarze czasu pracy albo jego stosunek pracy został zawarty najwcześniej. Pozostałe szkoły to dodatkowe miejsca pracy.

Z uwagi na to, że uprawnienia pracownicze powiązane są ze stosunkiem pracy, a nie z osobą pracownika, przysługują odrębnie w każdym z nawiązanych stosunków pracy. W praktyce oznacza to, że w każdej szkole należy ustalić je osobno. W przypadku uprawnień, które zależą od ogólnego, a nie zakładowego stażu pracy, pojawia się jednak kwestia zaliczania okresów zatrudnienia u innych pracodawców, w tym zatrudniających pracownika równolegle.

Urlop wypoczynkowy i nie tylko

Zgodnie z ogólną zasadą prawo do urlopu wypoczynkowego podlega ustaleniu odrębnie u każdego pracodawcy. Jeżeli nauczyciel jest zatrudniony równolegle w dwóch (lub więcej) szkołach, pracodawca udzielający urlopu bierze pod uwagę nie tylko zatrudnienie w swoim zakładzie, ale także okresy pracy u innych, obecnych pracodawców. Uwzględnieniu w stażu urlopowym podlega jednak tylko ten odcinek czasowy równoległego zatrudnienia, który przypadał w innej firmie przed podjęciem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu (art. 154[1] par. 2 kodeksu pracy, dalej: k.p.).

W dodatkowym miejscu pracy nauczyciel jest uprawniony także do urlopów związanych z rodzicielstwem, szkoleniowych i bezpłatnego na takich samych zasadach jak w podstawowym miejscu pracy. Nie dotyczy to jednak urlopu dla poratowania zdrowia (zdrowotnego), który w dodatkowym miejscu pracy nie przysługuje. Mówi o tym wprost art. 73 KN. W stanowisku z 13 lipca 2010 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej stwierdziło, że jeżeli nauczyciel otrzyma taki urlop w podstawowym miejscu pracy, to w dodatkowym powinien wystąpić o urlop bezpłatny na ten czas lub rozwiązać stosunek pracy.

Dodatek stażowy

Często spotykanym składnikiem wynagrodzenia za pracę jest dodatek stażowy. Występuje on głównie w sferze budżetowej, gdzie warunki płacowe pracowników określone są przez przepisy odrębne. Dla nauczyciela ustala się go zgodnie z par. 7 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm., dalej: rozporządzenie o stawkach minimalnych). Według ust. 1 tego przepisu w okresach uprawniających do dodatku bierze się pod uwagę czas poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jeżeli jednak nauczyciel pozostaje jednocześnie w dwóch stosunkach pracy z dwoma różnymi szkołami, okresy uprawniające do dodatku stażowego ustala się odrębnie dla każdego tego stosunku. Z tym że do okresu zatrudnienia uprawniającego do tego dodatku nie wlicza się okresu pracy w innym zakładzie, w którym nauczyciel jest lub był jednocześnie zatrudniony. Z kolei w okresie dodatkowego zatrudnienia nie uwzględnia się okresów podstawowego zatrudnienia (par. 7 ust. 2 rozporządzenia o stawkach minimalnych). Zatem szkoła będąca podstawowym miejscem pracy zalicza wszystkie zakończone okresy zatrudnienia, natomiast ta dodatkowa – tylko okres pracy nauczyciela w tej szkole.

Zgodnie z par. 7 ust. 3 rozporządzenia o stawkach minimalnych, nauczycielowi, który równocześnie ma kilka stosunków pracy w różnych szkołach w wymiarze łącznie nieprzekraczającym obowiązującego wymiaru zajęć, do okresów uprawniających do dodatku za wysługę lat w każdej z nich wlicza się czas poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Zatem każda ze szkół postępuje tak, jakby była podstawowym miejscem pracy.

Nagroda jubileuszowa

Nagroda jubileuszowa jest świadczeniem charakterystycznym dla sfery budżetowej. Warunki jej przyznawania i wypłacania regulują odpowiednie ustawy i rozporządzenia. Zasadniczo do okresów pracy uprawniających do niej wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają zaliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

W przypadku nauczycieli przy ustalaniu prawa do nagrody jubileuszowej w dodatkowym miejscu pracy rozstrzygające znaczenie ma par. 1 ust. 2 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej (Dz.U. nr 128, poz. 1418). Stanowi on, że w razie równoczesnego pozostawania w więcej niż w jednym stosunku pracy do okresu pracy uprawniającego do nagrody zalicza się jeden z tych okresów. Oznacza to, że do stażu jubileuszowego w dodatkowym miejscu pracy należy zaliczyć:

● wszystkie zakończone okresy zatrudnienia,

● inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają zaliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze,

● okres zatrudnienia w tym stosunku pracy.

Nie uwzględnia się natomiast okresu zatrudnienia w podstawowym miejscu pracy.

Świadczenie chorobowe

Świadczenie chorobowe wypłacane jest w każdej ze szkół, pod warunkiem że w każdej z nich nauczyciel przedłoży zaświadczenie lekarskie. Jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu, z tytułu którego przysługują świadczenia chorobowe. A te należne są ubezpieczonemu w każdym zakładzie pracy, w którym jest zatrudniony.

Przy ustalaniu prawa do zasiłków i ich wysokości dowodami stwierdzającymi m.in. czasową niezdolność do pracy z powodu choroby lub pobyt w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej są zaświadczenia lekarskie wystawione na druku ZUS ZLA. Wynika to z art. 53 ust. 1 w zw. z art. 55 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.; dalej: ustawa zasiłkowa) oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz.U. poz. 2013). Jak wynika z par. 12 tego rozporządzenia, w razie ubezpieczenia z dwóch lub więcej tytułów lekarz powinien wystawić na wniosek ubezpieczonego odpowiednią liczbę zaświadczeń lekarskich (osobno na każdego z płatników składek). Umożliwi to ubieganie się o świadczenie z każdego tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

Jeżeli więc pracownik posiada tylko jedno zwolnienie lekarskie, powinien wystąpić do lekarza, który je wystawił, o sporządzenie jeszcze jednego zaświadczenia na ten sam okres, tym razem na drugiego płatnika składek (pracodawcę). Odpowiednio dostarczone do każdego z zakładów pracy będą one stanowiły podstawę do wypłaty świadczenia chorobowego.

Z reguły świadczenie to nie będzie jednak w jednakowej wysokości, chyba że mimo zróżnicowanego wymiaru czasu pracy, przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku chorobowego zostanie ustalone w tej samej wysokości w obu zakładach pracy.

Warto przy tym przypomnieć, że podstawę wymiaru świadczenia chorobowego dla pracownika stanowi co do zasady stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli zatrudnienie trwało krócej, a tym samym zachorowanie nastąpiło przed upływem tego okresu, przyjmuje się wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej).

Pozostałe świadczenia

Świadczenie urlopowe oraz inne świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przysługują nauczycielowi w dodatkowej szkole na takich samych zasadach, jak w podstawowym miejscu pracy.

Z kolei zgodnie z art. 87 KN nauczyciel, który odchodzi na emeryturę (rentę) jednocześnie ze wszystkich stosunków pracy, otrzyma odprawę emerytalną (rentową) tylko ze szkoły będącej jego podstawowym miejscem pracy. Oznacza to, że szkoła będąca dodatkowym miejscem pracy nie wypłaca w ogóle tego świadczenia.

Ponadto pozostawanie w kilku stosunkach pracy nakłada na nauczyciela dodatkowe obowiązki w związku z realizacją uprawnień i zobowiązań wynikających z każdego zatrudnienia. Dotyczy to m.in. składania wniosków urlopowych, dokumentowania prawa do dodatku za wysługę lat i nagrody jubileuszowej, uzyskiwania świadczenia urlopowego i innych świadczeń z ZFŚS.

Czas pracy zasadniczo odrębnie

W przypadku gdy nauczyciel podpisał drugą umowę o równoległe świadczenie pracy, każdy z pracodawców jest zobowiązany odrębnie ustalić wymiar czasu pracy dla danego stosunku pracy i odrębnie go rozliczać. W praktyce każdy z pracodawców prowadzi osobne ewidencje czasu pracy w celu prawidłowego ustalenia wynagrodzenia za pracę. Tylko wyjątkowo prawo przewiduje sumowanie przepracowanych godzin z poszczególnych miejsc pracy w celu ustalenia, czy nie została przekroczona norma czasu pracy obowiązująca danego pracownika. Takie wyjątki uczynione zostały np. dla kierowcy i pracownika młodocianego. Poza nimi pracodawcy nie muszą brać pod uwagę pracy w innym zakładzie.

Większą czujnością muszą się wykazać jedynie w przypadku nawiązania z tym samym pracownikiem więcej niż jednej umowy o pracę. Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 8 stycznia 1981 r. (sygn. akt II URN 186/80), druga umowa o pracę z tym samym pracownikiem nie może kolidować z normalnym czasem pracy tego pracownika. Nie może zatem naruszać norm odpoczynku i maksymalnego czasu pracy oraz zmierzać do obejścia przepisów o wynagrodzeniu za godziny nadliczbowe.

Szkoła, ustalając czas pracy nauczycielowi, nie musi brać pod uwagę, że pozostaje on jednocześnie w innym stosunku pracy. W rezultacie może wystąpić trudność w realizacji obowiązków w kilku miejscach pracy. Gdyby kolizja w wykonywaniu obowiązków miała się powtarzać regularnie, nauczyciel powinien zrezygnować z jednego z zawartych stosunków pracy. Jeżeli tego nie uczyni, narazi się na odpowiedzialność dyscyplinarną na podstawie art. 75 ust. 1 KN. Do kar dyscyplinarnych przewidzianych w art. 76 ustawy należą:

● nagana z ostrzeżeniem,

● zwolnienie z pracy,

● zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania,

● wydalenie z zawodu nauczycielskiego.

● zapewnić ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku;

● zastosować odpowiednie środki w celu zapobieżenia podobnym wypadkom;

● systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

● innego zatrudnienia lub działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,

● zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,

● zwykłego spożywania posiłków,

● odbywania nauki lub studiów.

Tak sformułowana definicja nie powinna budzić wątpliwości w zakresie ustalenia, z którym stosunkiem pracy nauczyciela dany wypadek jest związany.

Jeśli do wypadku dojdzie w czasie, w którym nauczyciel przemieszcza się z jednego miejsca pracy do drugiego, to należy uznać, że znajduje się jednocześnie w drodze „z pracy” i „do pracy”. W związku z tym świadczenia z tytułu doznanego wypadku powinien otrzymać od każdego z pracodawców. Dotyczy to także świadczeń wypłacanych z ZUS – zakład powinien uwzględnić to, że nauczyciel pozostawał w dwóch stosunkach pracy.

PiSZ