Przyjęcie, że abonament medyczny przysługuje z tytułu urlopu wychowawczego, a nie stosunku pracy, jest błędem.
W ostatnim czasie w czasopismach specjalistycznych przedstawiane jest stanowisko w sprawie oskładkowania pakietu medycznego w okresie urlopu wychowawczego. Dowodzi ono, że jest on zwolniony z oskładkowania. Wypłacany jest bowiem z innego niż pracowniczy tytułu ubezpieczeń społecznych. O dziwo, takie stanowisko prezentuje również ZUS.
Pozwolę sobie przedstawić odmienne stanowisko, co postaram się udowodnić, powołując się na obowiązujące przepisy prawne, by któregoś dnia nie okazało się, że trzeba zapłacić składki za kilka lat wstecz.
Pakiet a zatrudnienie
Z całą pewnością prawo do pakietu medycznego przyznaje pracodawca pracownikowi (lub innym ubezpieczonym, o czym wspomnę na koniec). Z całą pewnością prawo do pakietu medycznego przysługuje również w okresach niezdolności do pracy i najczęściej również w okresach wszelkich innych nieobecności, nawet nieusprawiedliwionej (chyba że umowa pakietowa lub regulamin wynagradzania to wykluczają, rodziłoby to jednak znaczne komplikacje natury technicznej).
Oznacza to, że pakiet medyczny jest świadczeniem związanym z zatrudnieniem, a nie z byciem objętym określonym tytułem ubezpieczenia społecznego. Gdyby było inaczej to umowa pakietowa powinna określać, jakie tytuły ubezpieczeń są nią objęte. A tak nie jest. Nie można więc przyjmować, że pakiet medyczny przysługuje z tytułu urlopu wychowawczego. W efekcie nie można pakietu rozpatrywać jako przychodu z innego źródła niż ze stosunku pracy, bowiem przebywanie na urlopie wychowawczym nie wiąże się po stronie pracodawcy z żadnym obowiązkiem o charakterze pieniężnym czy też niepieniężnym.
Natomiast wszelkie obowiązki pieniężne czy też niepieniężne przypisane są do stosunku pracy i tylko z tego tytułu przysługują, nawet jeżeli pracownik jest na urlopie wychowawczym np. prawo do świadczeń socjalnych, prawo do świadczeń z tytułu śmierci, u nauczycieli prawo do działu gruntu.
W okresie urlopu wychowawczego zawieszone są jedynie obowiązek świadczenia pracy i obowiązek wypłaty wynagrodzenia, co nie znaczy, że pracodawca nie może wypłacać jakichś świadczeń (z tytułu zatrudnienia) w okresie urlopu wychowawczego np. dać prawo do pakietu medycznego.
Podstawa wymiaru
Zgodnie z art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1–3 i pkt 18a, czyli:
1) pracowników, z wyłączeniem prokuratorów;
2) osób wykonujących pracę nakładczą;
3) członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
zwanymi dalej członkami spółdzielni;
stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, czyli:
● przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy;
● przychód z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych – przychody z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych.
Z całą pewnością, co potwierdziły wyroki NSA, pakiet medyczny jest przychodem pracownika, a więc stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, chyba że dany przychód jest zwolniony ze składek na podstawie rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
W rozporządzeniu określono, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej składkami, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem:
● art. 18 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887), oraz
● par. 2 pkt 6, 19,20, 24 i 26, z zastrzeżeniem par. 5 tegoż rozporządzenia.
Powyższe przepisy rozporządzenia zostały przytoczone po to, by płatnicy składek wiedzieli, kiedy pakiety medyczne byłyby zwolnione ze składek. Otóż wtedy, gdyby pracodawcy i płatnicy składek określeni w par. 5 rozporządzenia umieścili pakiety medyczne w ramach ww. grup składników zwolnionych ze składek (pod warunkiem że nie stałoby to w sprzeczności z istotą pakietu i grup składników zwolnionych ze składek).
Skoro pakiety medyczne nie mieszczą się w przychodach zwolnionych ze składek na podstawie przepisów i przysługują z tytułu zatrudnienia, to przychód stanowiący odpowiednik zindywidualizowanej wartości jednostkowej pakietu medycznego jest dla pracownika przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, nawet w czasie urlopu wychowawczego. Przepisów dotyczących podatków i składek ZUS nie wolno interpretować inaczej niż poprzez wykładnię gramatyczną.
Przykładowo, jeżeli pracownik, zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, ma prawo do pakietu medycznego w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, to pakiet medyczny w części przypadającej na okres ww. niezdolności jest zwolniony od składek na mocy par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia. Przepis ten nie obejmuje jednak urlopu wychowawczego.
Sensacyjna teza
Reasumując należy również powiedzieć, że w takiej sytuacji nie zachodzi również zbieg tytułów ubezpieczenia (pracowniczego i z tytułu urlopu wychowawczego), ponieważ pracownik w okresie urlopu wychowawczego ma tytuł ubezpieczenia społecznego tylko jako osoba na nim przebywająca i nie ma pracowniczego tytułu ubezpieczeń, nawet jeżeli otrzymuje wynagrodzenia wynikające z zatrudnienia (np. w formie pakietu medycznego).
Zauważmy, że przepisy ustawy i ww. rozporządzenia nie używają pojęcia przychodu osiąganego z tytułu wykonywania pracy, tylko z tytułu zatrudnienia. Ma to istotne znaczenie w procesie interpretacji przepisów i świadczy o tym, że prawodawca nie wiąże przychodów ani z wykonywaniem pracy, ani z istnieniem jakiegoś tytułu ubezpieczeń, tylko z zatrudnieniem.
Wynika to stąd, że czym innym jest tytuł ubezpieczeń będący następstwem powstania i trwania określonych okoliczności wymienionych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, z którymi związane jest powstanie danego tytułu ubezpieczeń (np. urlopu wychowawczego, urlopu macierzyńskiego), a czym innym jest dyspozycja art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która nie wiąże składek z tytułem ubezpieczeń, lecz z zatrudnieniem.
Tak więc istnieją przychody, które nie są powiązane z istnieniem jakiegoś tytułu ubezpieczeń, ale stanowią podstawę wymiaru składek. Składki od takich przychodów można wykazać z kodem 3000.
DGP przypomina
Wartość pakietu medycznego w okresie zatrudnienia nie jest wliczana do podstawy wymiaru świadczeń w razie choroby i macierzyństwa, bo prawo do niego przysługuje za okresy nieświadczenia pracy.
Po ustaniu zatrudnienia lub po rezygnacji pracownika z korzystania z pakietu medycznego w czasie zatrudnienia jego wartość powinna być wliczana do podstawy tych świadczeń, składnik ten bowiem nie przysługuje (nie jest wypłacany, udostępniany) po wystąpieniu tych okoliczności.
2 mln osób ma wykupione pakiety medyczne
2 mld zł to wartość wykupionych prywatnych abonamentów
60 zł średnia cena pracowniczego pakietu medycznego
Krzysztof Wiesław Żukowski, Kołobrzeg, ekspert w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych