Obowiązkowe ubezpieczenia szpitali z tytułu zdarzeń medycznych wywołały dyskusję na temat problemu wysokości składki i monopolizacji rynku tych ubezpieczeń. Podkreślić jednak należy, że i wcześniej ubezpieczenie OC podmiotów leczniczych budziło liczne kontrowersje, m.in. z powodu niedoszacowania ryzyka i częstych sytuacji, kiedy świadczenie ubezpieczyciela pokrywało zobowiązania z tytułu błędów medycznych jedynie w niewielkiej części.

Niezbędne zezwolenie

W tej sytuacji celowe wydaje się rozważenie powołania przez lecznice towarzystw ubezpieczeń wzajemnych (TUW), co wymagałoby uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego i spełniania wymogów ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, zwłaszcza w części dotyczącej wymogów kapitałowych.

Wysokość minimalnego kapitału zależy od ilości i jakości grup ubezpieczeń

Wysokość minimalnego kapitału gwarancyjnego (MKG) jest uzależniona od liczby i jakości grup ubezpieczeń, w których zamierza prowadzić działalność taki zakład ubezpieczeń. Ubezpieczyciele działający w formie TUW mają obniżone wymogi w zakresie MKG do 75 proc. wartości, a TUW uznane przez organ nadzoru za małe mogą być zwolnione z obowiązku tworzenia minimalnego kapitału w niektórych określonych w ustawie przypadkach.

Mechanizm wzajemności

Podstawową cechą TUW jest działanie w interesie swoich członków, w oparciu o ideę wzajemności, co jest też niewątpliwą zaletą dla rozważających tę ścieżkę szpitali. TUW nie działa dla zysku, a wypracowane nadwyżki bilansowe nie są wypłacane w postaci dywidendy, lecz przeznaczane na zaspokojenie potrzeb członków towarzystwa.
TUW jako osoba prawna nie ponosi w pełni ryzyka prowadzonej działalności ubezpieczeniowej, w pewnym stopniu ryzyko to spada bowiem na członków towarzystwa i zarazem ubezpieczonych. Służy temu konstrukcja niestałej składki, wnoszonej przez ubezpieczających będących członkami towarzystwa.
Może ono bowiem stosować wobec swych członków system dopłat do składki lub dokonywać częściowego jej zwrotu, w zależności od rachunku przychodów i kosztów spowodowanych wystąpieniem ryzyk i koniecznością wypłacenia odszkodowań.
System składki niestałej stanowi przejaw kosztu ryzyka lub premii za ryzyko, a także praktycznej realizacji zasady wzajemności i solidaryzmu ubezpieczonych.

Ograniczyć ryzyko

Ubezpieczenie wzajemne łączy w sobie zatem cechy ubezpieczenia – czyli przeniesienia ryzyka z jednostki na wspólnotę – oraz samoubezpieczenia – powodując częściowe zatrzymanie ryzyka dla ubezpieczonego – członka TUW. Wzajemność, jako mechanizm ekonomiczno-prawny, ma na celu ograniczenie szkodowości wśród członków TUW i dbałość o ich interesy nie tylko w sensie pełnej i realnej ochrony ubezpieczeniowej, lecz również przez skalkulowanie składki na możliwie niskim poziomie, np. poprzez ograniczenie kosztów akwizycji.
TUW posiada wiele cech powodujących, że jest to atrakcyjna forma prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. Należą do nich m.in:
● niższe wymogi kapitałowe – możliwa forma prowadzenia działalności w postaci małego TUW (art. 43 ustawy),
● możliwość podmiotowego, przedmiotowego i terytorialnego ograniczenia działalności,
● do umów ubezpieczenia zawieranych z towarzystwem przez podmioty będące członkami TUW nie stosuje się przepisów o zamówieniach publicznych (zwolnienie z obowiązku ogłaszania przetargu przez podmioty do tego zobowiązane).
W tej sytuacji towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, w których mogłyby się organizować szpitale, z jednej strony mogłyby odciążyć budżety lecznic, a z drugiej wpłynąć korzystnie na bezpieczeństwo leczenia.
Konstrukcja składki niestałej stanowi bowiem dodatkową motywację do tego, żeby odszkodowań było jak najmniej, co leży w bezpośrednim, finansowym interesie szpitali, a także pośrednio może poprawić jakość udzielanych świadczeń medycznych i sytuację pacjentów.

Jolanta Budzowska, radca prawny, wspólnik w kancelarii Budzowska Fiutowski i Partnerzy.