Ustawa krajobrazowa wprowadziła narzędzia, których zadaniem jest ochrona pejzażu. Podstawowym mechanizmem ma być sporządzanie audytu
Narzędziem, które wprowadza nowelizacja ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jest cykliczne (nie rzadsze niż raz na 20 lat) sporządzanie przez sejmik województwa audytu krajobrazowego. Ma być on z jednej strony zapisem stanu krajobrazu danego województwa, a z drugiej zaś pewnego rodzaju wytycznymi i rekomendacjami na przyszłość, aby nie następowała degradacja krajobrazu, a raczej jego wzbogacenie.
Podstawowe cele
Audyt krajobrazowy w skali całego województwa będzie pełnił trzy funkcje. Ma on:
● identyfikować i scharakteryzować typy krajobrazu przy wykorzystaniu klasyfikacji ustalonej w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;
● dokonać waloryzacji krajobrazu. Jej celem jest określenie wartości wszystkich krajobrazów na obszarze województwa. W ten sposób nastąpi m.in. wskazanie krajobrazów szczególnie cennych, czyli zgodnie z nową terminologią, tj. krajobrazów priorytetowych;
● ustalić zagrożenia dla rozpoznanych krajobrazów priorytetowych i w oparciu o ich analizę zaplanować sposoby ich ochrony. Zastosowanie zaplanowanych rozwiązań będzie następowało na podstawie odrębnych aktów prawnych. Ustawa przewiduje znane już prawu polskiemu sposoby ochrony, tj. np. ustanowienie parku krajobrazowego czy obszaru chronionego krajobrazu.
WAŻNE
Audyt krajobrazowy dla obszaru województwa musi być sporządzany nie rzadziej niż raz na 20 lat
Częstotliwość sporządzania audytu wynika z art. 38a ust. 1 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. [ramka 1]
Obszerniejsza treść dokumentów planistycznych
Ustawa krajobrazowa przewiduje, że studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy musi w swej treści uwzględnić stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego.
Ponadto należy także wziąć pod uwagę rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym lub określone przez audyt krajobrazowy granice krajobrazów priorytetowych. Studium musi wskazywać:
● kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, w tym wynikające z audytu krajobrazowego,
● obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego i uzdrowisk.
Ustawa krajobrazowa poszerzyła także zakres planu miejscowego. W dokumencie tym obowiązkowo muszą być ustalone m.in. zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu. W planie w zależności od potrzeb określa się:
● zasady kształtowania krajobrazu,
● granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, na podstawie odrębnych przepisów, terenów górniczych, a także obszarów szczególnego zagrożenia powodzią, obszarów osuwania się mas ziemnych, krajobrazów priorytetowych określonych w audycie krajobrazowym oraz w planach zagospodarowania przestrzennego województwa.
Ustawa krajobrazowa nakazuje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) uzgodnić projekt planu miejscowego z zarządem województwa w zakresie uwzględnienia wyników audytu krajobrazowego.
Akty wykonawcze
Szczegółowe kwestie dotyczące audytu krajobrazowego ma określić Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Ma ono zapewnić właściwą ochronę krajobrazów i możliwość ich kształtowania oraz konieczność zachowania krajobrazów będących źródłem tożsamości narodu polskiego. Zgodnie z delegacja ustawową zawartą w nowym art. 38a ust. 6 u.p.z.p. treść rozporządzenia musi ustalić:
● stosowaną przy sporządzaniu audytów krajobrazowych klasyfikację krajobrazów opracowaną w szczególności na podstawie takich kryteriów, jak charakter dominujących w krajobrazie czynników, rzeźba terenu i pokrycie terenu,
● sposób oceny zidentyfikowanych krajobrazów oraz wskazywania krajobrazów priorytetowych,
● sposób uwzględnienia w audycie krajobrazowym obiektów, w tym krajobrazów, wpisanych na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, obszarów Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO (MaB), parków narodowych, rezerwatów i innych form ochrony przyrody wskazanych w art. 6 ust. 1 pkt 1–9 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, obiektów wskazanych w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
● szczegółowy zakres i metodologię audytu krajobrazowego.
Czas na sporządzenie
Zgodnie z art. 13 ustawy krajobrazowej sejmiki poszczególnych województw muszą uchwalić audyty krajobrazowe w terminie trzech lat od dnia wejścia w życie tej ustawy. W przypadku bezskutecznego upływu terminu wojewoda wezwie sejmik do uchwalenia audytu w wyznaczonym terminie. Po naruszeniu tego terminu audyt opracuje i przyjmie w drodze zarządzenia zastępczego wojewoda. Koszty jego sporządzenia poniesie właściwy samorząd województwa.
Wobec spodziewanych wysokich kosztów sporządzenia audytów krajobrazowych ustawa wprowadza rozwiązanie, zgodnie z którym działania takie będą mogły być finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
RAMKA 1. Fazy sporządzania audytu
KROK 1. Zarząd województwa informuje w drodze obwieszczenia o przystąpieniu do sporządzania projektu audytu krajobrazowego.
KROK 2. Projekt audytu przygotowuje zarząd województwa.
KROK 3. Organ ten zasięga opinii o projekcie od: w regionalnego dyrektora ochrony środowiska, w dyrektorów parków narodowych i krajobrazowych położonych w granicach województwa, w wojewódzkiego konserwatora zabytków, w rad gmin położonych na terenie województwa.
Brak zajęcia stanowiska w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu audytu krajobrazowego uznaje się za wyrażenie pozytywnej opinii o projekcie w przedłożonym brzmieniu.
KROK 4. Zarząd województwa może wprowadzić zmiany wynikające z uzyskanych opinii.
KROK 5. Organ wykonawczy województwa ogłasza w prasie regionalnej oraz przez obwieszczenia w urzędzie marszałkowskim o wyłożeniu projektu do publicznego wglądu na co najmniej 7 dni przed dniem wyłożenia i wykłada ten projekt do publicznego wglądu na co najmniej 30 dni.
KROK 6. W czasie wyłożenia i przez okres 14 dni po zakończeniu okresu wyłożenia zarząd zbiera uwagi do projektu.
KROK 7. Zarząd województwa rozpatruje zgłoszone uwagi, sporządzając listę nieuwzględnionych uwag.
KROK 8. Na zgłoszone przed uchwaleniem audytu krajobrazowego żądanie gminy, której opinia nie została uwzględniona w projekcie audytu krajobrazowego, sejmik województwa rozstrzyga w formie uchwały o zasadności nieuwzględnienia opinii przez zarząd województwa. Rozstrzygnięcie sejmiku województwa jest wiążące.
KROK 9. Audyt krajobrazowy uchwala sejmik województwa, rozstrzygając jednocześnie o sposobie rozpatrzenia uwag nieuwzględnionych przez zarząd.