Jeśli nie chcemy wpaść w pułapkę dodatkowych kosztów i limitów zużycia, warto wiedzieć, na co zwracać uwagę przy podpisywaniu umowy na dostawy gazu ziemnego.
CYKL: ZMIANA SPRZEDAWCY GAZU
Po uwolnieniu rynku gazu w Polsce pojawiły się na nim nowe podmioty mogące konkurować z dotychczasowym monopolistą, a realna swoboda wyboru sprzedawcy paliwa dała odbiorcom możliwość optymalizacji kosztów pozyskania surowca, przy zachowaniu pełnego bezpieczeństwa dostaw. Wybór korzystnej oferty nie zawsze jednak jest łatwy.
Jaki mechanizm cenowy?
Zmiana sprzedawcy wiąże się oczywiście z koniecznością podpisania przez odbiorcę umowy z nowym partnerem. Do takiej decyzji należy się dobrze przygotować, aby podjąć ją świadomie, po analizie wszelkich aspektów przyszłej współpracy. O atrakcyjności oferty nie przesądza bowiem wyłącznie cena wskazana w umowie, ale również wiele innych czynników, jak ewentualne dodatkowe opłaty oraz podział ryzyka.
Jeśli chodzi o cenę paliwa gazowego, istnieją dwa podstawowe mechanizmy rozliczeń: w oparciu o cenę stałą oraz o cenę indeksowaną (często z opcją zamykania określonej wielkości zapotrzebowania w transzach). W przypadku pierwszego z wariantów sprawa jest prosta – ryzyko zmiany ceny rynkowej bierze na siebie sprzedawca, a odbiorca otrzymuje gwarantowaną cenę w całym okresie dostaw.
Wybór ceny indeksowanej sprawia, że ryzyko zmiany stawki spoczywa wyłącznie na odbiorcy, co może okazać się niebezpieczne w przypadku nieprzewidzianych wahań na rynku. Ryzyko to można częściowo wyeliminować poprzez mechanizm transz. Odbiorca zyskuje wówczas pewność, że przynajmniej część zamówienia zostanie zrealizowana po cenie wskazanej w kontrakcie. Takie rozwiązanie wymaga jednak od odbiorcy szerokiej wiedzy o mechanizmach rynku gazu, jak również codziennego śledzenia notowań i wiadomości. Dlatego rekomendowanym sposobem rozliczeń dla odbiorców, którzy zmieniają sprzedawcę, jest umowa z gwarantowaną ceną stałą.
Uwaga na pułapki
Ustalając warunki z nowym sprzedawcą, należy zwrócić uwagę, czy wskazana w umowie cena zawiera wszystkie koszty związane z dostawą. Często zdarza się, że na pozór atrakcyjna oferta może w efekcie okazać się bardzo niekorzystna. Jeżeli cena nie zawiera kosztów niezbilansowania, może skończyć się tym, że do stawki określonej w kontrakcie realnie trzeba będzie dodać 1–2 zł/MWh, gdyż taki koszt może zostać doliczony przez sprzedawcę do faktury rozliczeniowej. Warto każdorazowo sprawdzić, czy podana cena zawiera koszt białych certyfikatów oraz czy zawiera podatek akcyzowy. Najlepszym rozwiązaniem jest zatem uzyskanie oferty zawierającej wszelkie możliwe dodatkowe koszty oraz wskazanie wysokości podatku akcyzowego. Daje to pewność, iż cena ofertowa jest równa finalnemu kosztowi pozyskania surowca.
Wśród czynników pozacenowych wyróżnić należy przede wszystkim okres obowiązywania umowy oraz jej elastyczność (dobową, miesięczną oraz roczną). Warto zwrócić uwagę na to, iż ceny gazu cechuje wyraźna sezonowość związana ze zwiększonym popytem w sezonie zimowym, dlatego wybór okresu trwania umowy jest bardzo istotny. Co do zasady: cena w umowach zawieranych wyłącznie na okres letni będzie niższa, niż w tych zawieranych też na okres zimowy. Nie należy jednak patrzeć na cenę gazu jedynie przez pryzmat krótkoterminowych oszczędności. Przykładowo, w przypadku podpisania umowy na dostawy gazu wyłącznie na okres letni odbiorca po pierwsze niejako bierze na siebie ryzyko zmiany cen w kolejnych okresach, a po drugie – jego pozycja negocjacyjna przed sezonem zimowym jest stosunkowo słaba. Z drugiej strony podpisywanie umów o zbyt długim horyzoncie czasowym wiąże się z niekorzystną wyceną, gdyż w taką ofertę wkalkulowana jest wyższa premia za ryzyko rynkowe sprzedawcy.
Standardem rynkowym jest podpisywanie umów na okres jednego roku gazowego (12 miesięcy – od października danego roku do września roku następnego). Umowy na dłużej niż 24 miesiące są natomiast rzadkością.
Ważna elastyczność
Kwestią często niedocenianą przez odbiorców jest elastyczność odbioru gazu. Warto sprawdzić, czy w umowie są zapisy dotyczące ograniczeń w zakresie dobowego odbioru paliwa gazowego. Może się bowiem okazać, iż nie ma możliwości obniżenia poboru poniżej określonego poziomu, co np. w razie wystąpienia awarii powoduje dodatkowe koszty po stronie odbiorcy. Istotne są też minimalne ilości miesięczne (MinIM) lub roczne (MinIR), do odebrania których zobowiązany jest odbiorca. Niższy wskaźnik MinIM lub MinIR oznacza większą elastyczność umowy, co również znajduje swoje odzwierciedlenie w cenie surowca. W każdym z przypadków zobowiązanie miesięczne daje znacząco mniejszą elastyczność niż zobowiązanie roczne i może okazać się bardzo niekorzystne dla odbiorcy. Istotne jest, aby w umowie odpowiednio zbalansować swoje zapotrzebowanie na elastyczność z ceną paliwa gazowego, by nie doprowadzić do sytuacji, w której wprawdzie cena gazu jest atrakcyjna, jednak obowiązek MinIM lub MinIR jest tak wysoki, iż będzie powodował naliczanie dodatkowych kar umownych.
Reasumując, decyzja o wyborze odpowiedniej umowy należy do odbiorcy i jest efektem kalkulacji łączącej cenę ze skłonnością do ryzyka związanego ze zmianą stawek oraz elastycznością dostaw. Ważne, aby była podejmowana świadomie, a rachunek ekonomiczny uwzględniał nie tylko bazową cenę widoczną w umowie, ale również ewentualne dodatkowe koszty i zagrożenia.