Amerykańska telewizja pokazała ostatnio nagranie ze spotkania rodziny tragicznie zmarłego dawcy serca z osobą, której przeszczepiono ten organ. W Polce byłoby to niemożliwe. Nazwiska zmarłych dawców, jak i tych, którzy żyją z ich narządami, są objęte bezwzględną tajemnicą
ikona lupy />
Adam Sroga, radca prawny / Dziennik Gazeta Prawna
Niemal codziennie ktoś nas pyta, czy wyrażamy zgodę na przetwarzanie danych osobowych. Nie zawsze zdajemy sobie do końca sprawę, co to oznacza. Najprościej powiedzieć, że są to wszelkie operacje dotyczące naszych danych osobowych, m.in. zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie. Danymi osobowymi są także informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.

Ochrona danych osobowych

Ustawa o ochronie danych osobowych, określając m.in. zasady postępowania przyich przetwarzaniu i ochronie, odsyła jednocześnie do innych przepisów, które przewidują dalej idącą ochronę. Takim aktem prawnym jest ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. W tym wypadku ochrona polega na objęciu tajemnicą danych osobowych dawców i biorców, ale także osób, które potencjalnie mogą się nimi stać.
Bezwzględna tajemnica dotyczy przede wszystkim przeszczepu dokonanego od osoby zmarłej. Zarówno biorca, jak i rodzina dawcy nie mogą uzyskać żadnych informacji, które mogłyby ujawnić tożsamość jednego lub drugiego. Ograniczenia są uzasadnione. Można bowiem sobie wyobrazić sytuację, w której biorca przeszczepu znalazłby się w niezręcznej sytuacji, spowodowanej możliwymi roszczeniami ze strony rodziny dawcy.
Ochrona danych osobowych – gwarantowana ustawą o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów – przewidziana została w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w regulacjach dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez podmioty lecznicze. Obowiązkiem lekarza jest zachowanie w poufności informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.
Z obowiązkiem tym powiązane jest prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny informacji z nim związanych. Ujawnienie ich może skutkować odpowiedzialnością cywilną związaną z naruszeniem dóbr osobistych. Wszelka dokumentacja medyczna, a więc również dotycząca przeszczepów, powinna być przechowywana w warunkach zabezpieczających przez zniszczeniem, uszkodzeniem lub utratą i dostępem osób nieupoważnionych.
Tajemnica i szczególna ochrona danych osobowych dawcy i biorcy zostaje jednak wyłączona w przypadku pobrania narządu od żywego dawcy. Zakaz ujawniania danych osobowych w takim przypadku nie miałby większego znaczenia, gdyż najczęściej dawca i biorca są osobami spokrewnionymi.

Istnieją liczne rejestry

Pobrania komórek, tkanek lub narządów w celu ich przeszczepienia dokonuje się ze zwłok ludzkich i od żywych dawców. Przy czym złożony za życia sprzeciw przez potencjalnego dawcę wyklucza możliwość pobrania. Nawet wówczas, gdy taką zgodę wyrazi rodzina zmarłego. Powód, ma ona tylko prawo do pochówku, ale nie do dysponowania zwłokami.
Dane osób, które wyraziły sprzeciw, przechowywane są w centralnym rejestrze sprzeciwów. Prowadzi go Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplat”, które zostało utworzone w celu koordynacji wypełniania postanowień ustawy, bezpieczeństwa dawców i biorców.
Czy przeszczepy narządów będą limitowane?

Zobacz również
Ta sama jednostka prowadzi także rejestr żywych dawców narządów (jego celem jest monitorowanie i ocena stanu zdrowia osób, od których pobrano narząd do przeszczepienia). Przy czym – jak już wspominałem – ustawodawca nie wskazał sposobu prowadzenia tego rejestru, jak i szczególnych wymogów.
Takie dyspozycje przewidziano z kolei w odniesieniu do kolejnych rejestrów prowadzonych przez „Poltransplat”: centralnego rejestru niespokrewnionych dawców szpiku i krwi pępowinowej oraz krajowego rejestru przeszczepień. Dane zawarte w tych rejestrach muszą być przechowywane w taki sposób, aby zapewnić ochronę danych dawcy przed osobami nieuprawnionymi lub przed zniszczeniem. Obowiązek ten spoczywa oczywiście na Centrum „Poltransplat”.
Ważne
Od pierwszego udanego przeszczepu w Polsce minęło już 49 lat. Został on przeprowadzany 26 stycznia 1966 r. w I Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie. Zespół chirurgów pod kierownictwem prof. Jana Nielubowicza przeprowadził przeszczep nerki
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 1, art. 7 ust. 1 i 7, art. 19 ust. 1 i 2 ustawy z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U. z 2005 r. nr 169, poz. 1411 ze zm.).
Art. 5, art. 6 ust. 1, art. 7 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1182 ze zm.).
Art. 40 ust. 1 i 2 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2011 r. nr 277, poz. 1634 ze zm.).
Art. 13 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.).
Art. 23, art. 24 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze. zm.).