Niebieska Karta: skarga na włodarza do sądu administracyjnego niedopuszczalna

ODPOWIEDŹ. Zgodnie z art. 9d ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej (dalej: u.p.p.d.) jest to procedura obejmująca ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez osoby wchodzące w skład grupy diagnostyczno-pomocowej w związku z uzasadnionym podejrzeniem stosowania przemocy domowej. Co istotne, procedura ta nie wymaga zgody ani osoby doznającej, ani stosującej przemoc domową. Zgodnie z par. 2 ust. 1 rozporządzenia rady ministrów w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta wszczęcie tej procedury następuje z chwilą:

• wypełnienia załączonego do tego rozporządzenia formularza Niebieska Karta A – w przypadku uzasadnionego podejrzenia stosowania przemocy domowej lub
• zgłoszenia dokonanego przez świadka przemocy domowej.

W piśmiennictwie podkreśla się, że jest to oddzielna, samodzielna i specyficzna procedura. Nie jest ona tożsama z procedurą karną. Jak wskazuje dr Michał Lewoc: „Celem nadrzędnym procedury Niebieskie Karty jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom doznającym przemocy domowej, a następnie zatrzymania samej przemocy” (M. Lewoc, „Dokumentacja procedury Niebieskie Karty w postępowaniach sądowych. Przewodnik dla grup diagnostyczno-pomocowych”, Studio Profilaktyki Społecznej Adam Rynkiewicz, Warszawa 2024).

PYTANIE 2. Kto w imieniu gminy podejmuje działania na rzecz przeciw działania przemocy domowej?

ODPOWIEDŹ. Pierwszym podmiotem jest zespół interdyscyplinarny, w skład którego wchodzą przedstawiciele np. pomocy społecznej, policji, oświaty czy ochrony zdrowia. Jest on powoływany przez wójta (burmistrza, prezydenta). Do zadań zespołu interdyscyplinarnego należy m.in. inicjowanie działań profilaktycznych, edukacyjnych i informacyjnych, aby przeciwdziałać przemocy domowej i powierzanie ich wykonania właściwym podmiotom. Zespół interdyscyplinarny jest podmiotem nadzorującym funkcjonowanie grup diagnostyczno-pomocowych. W skład tych grup co do zasady wchodzi pracownik socjalny oraz funkcjonariusz policji. Przepisy przewidują, że do grupy mogą należeć m.in. asystent rodziny, osoba wykonująca zawód medyczny czy pracownik socjalny specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej (art. 9a ust. 11–11d u.p.d.). Grupa diagnostyczno-pomocowa ma charakter indywidualny i jest powoływana przez zespół interdyscyplinarny dla konkretnego środowiska, w którym zaistniało podejrzenie stosowania przemocy domowej (art. 9b ust. 2 pkt 6 u.p.p.d.).

PYTANIE 3. Kto może złożyć skargę na zespół interdyscyplinarny bądź grupę diagnostyczno-pomocową albo ich członków?

ODPOWIEDŹ. Osoba objęta procedurą Niebieskie Karty może wnieść skargę:

► na członka zespołu interdyscyplinarnego bądź cały zespół inter dyscyplinarny – skargę tę rozpatruje wójt (burmistrz, prezydent), który powołał dany zespół interdyscyplinarny (art. 9a ust. 7h u.p.p.d.),

► na członka grupy diagnostyczno-pomocowej bądź całą grupę – skargę rozpatruje zespół interdyscyplinarny (art. 9b ust. 16 u.p.p.d.).

Rozpatrzenie każdej z tych skarg następuje na podstawie przepisów ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.).

PYTANIE 4. Co może być przedmiotem skargi?

ODPOWIEDŹ. Przepisy u.p.p.d. nie wskazują, co może być przedmiotem skargi, dlatego należy uzupełniająco stosować art. 227 k.p.a. Stanowi on, że przedmiotem skargi może być w szczególności:

• zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników,
• naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także
• przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.

Ustawodawca posłużył się w tym przepisie sformułowaniem „w szczególności”, co wskazuje, że wskazane powyżej okoliczności stanowią jedynie przykładowe zachowania mogące być przedmiotem skargi.

PYTANIE 5. W jakim czasie powinna zostać rozpatrzona skarga?

ODPOWIEDŹ. Organ rozpatrujący skargę powinien załatwić ją bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca (art. 237 par. 1 k.p.a.). W razie niezałatwienia skargi w terminie organ rozpatrujący powinien zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia ponaglenia (art. 237 par. 4 w zw. z art. 36–38 k.p.a.).

Jeżeli skarga nie zostanie rozpatrzona w ustawowych terminach, stronie niezadowolonej nie przysługuje skarga na bezczynność do sądu administracyjnego, co potwierdza również postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 października 2010 r. (sygn. akt II OSK 2019/10).

PYTANIE 6. Co powinno zawierać zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi?

ODPOWIEDŹ. Artykuł 238 par. 1 k.p.a. wskazuje, że zawiadomienie o sposobie rozpatrzenia skargi powinno zawierać oznaczenie organu, od którego pochodzi, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona, oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi.

Dodatkowo zawiadomienie o odmownym sposobie załatwienia skargi powinno zawierać:

• uzasadnienie faktyczne,
• uzasadnienie prawne,
• pouczenie strony o treści art. 239 par. 1 k.p.a. – zgodnie z tym przepisem w przypadku gdy skarga, w wyniku jej rozpatrzenia, została uznana za bezzasadną i jej bezzasadność wykazano w odpowiedzi na skargę, a skarżący ponowił skargę bez wskazania nowych okoliczności, organ właściwy do jej rozpatrzenia może podtrzymać swoje poprzednie stanowisko z odpowiednią adnotacją w aktach sprawy – bez zawiadamiania skarżącego.

PYTANIE 7. Czy można zaskarżyć do wyższej instancji bądź sądu administracyjnego zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi?

ODPOWIEDŹ: Nie jest możliwe wniesienie jakiegokolwiek środka zaskarżenia z prostego powodu: rozpatrzenie takiej skargi odbywa się w trybie skargowo-wnioskowym (art. 221 i następne k.p.a.), a w tym trybie nie wydaje się decyzji administracyjnych, tylko udziela odpowiedzi (tzw. zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 9 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II SAB/Wa 75/10) wskazał, że „Tryb skargowo – wnioskowy (art. 221 i następne k.p.a.) jest jednocześnie jednoinstancyjnym postępowaniem o charakterze uproszczonym, którego zakończenie, czyli zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi, nie daje podstaw do uruchomienia dalszego trybu instancyjnego, a więc nie tylko postępowania odwoławczego, ale także postępowania sądowoadministracyjnego. Sprawa nie podlega zatem kognicji sądu administracyjnego również w sytuacji, gdy przedmiotem skargi jest bezczynność organów w zakresie określonym przepisami działu VIII k.p.a., co w konsekwencji czyni skargę niedopuszczalną i podlegającą odrzuceniu”.

Podobne orzeczenia zapadają również w sądach administracyjnych w sprawach dotyczących przeciw działania przemocy domowej. Niedawno w tej kwestii wypowiedział się również Naczelny Sąd Administracyjny (postanowienie z 7 maja 2025 r., sygn. akt III OSK 585/25). NSA rozpatrywał skargę kasacyjną wniesioną na postanowienie WSA w Olsztynie z 3 lutego 2025 r. (sygn. akt II SA/Ol 7/25), której przedmiotem było odrzucenie skargi na zawiadomienie wójta gminy Stawiguda o sposobie załatwienia skargi wniesionej przez osobę objętą procedurą Niebieskie Karty dotyczącej uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym. Sprawa trafiła do niego po tym. jak WSA w Olsztynie odrzucił skargę. Olsztyński sąd w uzasadnieniu przytoczył argumentację NSA z 2010 r., iż sądy administracyjne nie rozpatrują tego typu skargi. Wskazał ponadto, że czynności w ramach procedury Niebieskie Karty nie mogą być kwalifikowane jako akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z oddzielnych przepisów prawa (art. 3 par. 2 pkt 4 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi; dalej: p.p.s.a.).

NSA, odrzucając skargę kasacyjną, uznał, że stanowisko sądu I instancji jest prawidłowe. Wyjaśnił, że kompetencje zespołu interdyscyplinarnego, o których mowa w u.p.p.d., ograniczają się wyłącznie do funkcji integrujących, koordynacyjnych i organizujących współdziałanie podmiotów wskazanych w ustawie. „Ustawodawca nie powierzył zespołowi interdyscyplinarnemu żadnych kompetencji władczych. Ogół czynności podejmowanych przez zespół interdyscyplinarny, związanych z założeniem, prowadzeniem oraz zakończeniem procedury Niebieskiej Karty nie kształtuje bezpośrednio uprawnień lub obowiązków członków rodzin dotkniętych przemocą ani osób podejrzanych o stosowanie takiej przemocy. Wszczęcie procedury Niebieskiej Karty nie kreuje żadnego stosunku administracyjnego, a więc nie powoduje powstania bezpośrednich uprawnień lub obowiązków osób objętych tą procedurą. Tym samym czynności w ramach tej procedury nie mogą być kwalifikowane jako akty lub czynności, o których mowa w art. 3 par. 2 pkt 4 p.p.s.a., zatem również kontrola nad działalnością tych zespołów, sprawowana w trybie skargowym (dział VIII k.p.a.) przez wójta (burmistrza, prezydenta), a kończąca się stosownym pismem (zawiadomieniem), nie może zostać zakwalifikowana jako czynność przewidziana w art. 3 par. 2 pkt 4 p.p.s.a.” – wyjaśnił NSA. ©℗