Co w przypadku, gdy postępowanie zostanie zakończone z uwagi na niepotwierdzenie informacji o stosowaniu przemocy domowej? Czy niesłusznie „oskarżony” ma szansę na dochodzenie zadośćuczynienia za naruszenie jego dobrego imienia lub może podjąć inne kroki prawne służące ochronie jego interesów?
Procedura niebieskiej karty – kto może wszcząć procedurę?
W języku potocznym przyjęło się używać sformułowania, że „komuś założono niebieską kartę”, co jest nieprawidłowym określeniem, gdyż po pierwsze tylko przedstawiciele określonych ustawowo podmiotów są uprawnieni do dokonania zgłoszenia w ramach procedury „Niebieskiej Karty”, a ponadto zgłoszenie to nie dotyczy tylko jednej osoby np. podejrzanego o stosowanie przemocy i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą, a polega na objęciu procedurą całej rodziny, w której pojawiło się podejrzenie stosowania przemocy. Szczegółowe zasady dotyczące procedury określa ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U., z 2024 r. poz. 424) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” z dnia 6 września 2023 r. (Dz.U. z 2023r. poz. 1870). Podmioty uprawnione do wszczęcia procedury „Niebieskiej Karty” to m.in.: pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, funkcjonariusz Policji, lekarz, pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny i nauczyciel. Co istotne, w przypadku uzasadnionego podejrzenia stosowania przemocy domowej osoby te mogą wszcząć procedurę także bez zgody osoby dotkniętej przemocą oraz nawet gdy sprzeciwia się ona zgłoszeniu. Drugą możliwością, która prowadzi do wszczęcia procedury jest złożenie zgłoszenia przez świadka przemocy domowej (w tym także samą ofiarę).
Czy można cofnąć zgłoszenie inicjujące procedurę Niebieskiej Karty?
Zasadniczo nie ma możliwości cofnięcia zgłoszenia o podejrzeniu stosowania przemocy domowej. Jeżeli postępowanie zostanie wszczęte przez uprawniony podmiot, musi nastąpić jego formalne zakończenie albo wskutek odstąpienia przez powołaną grupę diagnostyczno-pomocową od dalszych działań w przypadku niepotwierdzenia informacji o stosowaniu przemocy domowej, albo zakończenia procedury z uwagi na ustanie przemocy domowej i uzasadnionego przypuszczenia, że zaprzestano dalszego stosowania przemocy domowej bądź rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań. Tak więc raz zgłoszone zawiadomienie o podejrzeniu stosowania przemocy domowej ma swoje określone konsekwencje i nie ma możliwości jego cofnięcia, uprawnione organy podejmą czynności mające na celu weryfikację zgłoszenia.
Co w przypadku, gdy zgłoszenie okaże się bezpodstawne?
Zdarza się, że Niebieska Karta może służyć np. w postępowaniu rozwodowym jako dowód na stosowanie przemocy domowej przez jednego z małżonków, co z założenia ma pomóc w uzyskaniu rozwodu z orzeczeniem o winie małżonka stosującego przemoc. Organ wszczynający postępowanie na wniosek świadka przemocy domowej co do zasady opiera się na informacjach od niego uzyskanych, które weryfikowane są dopiero w czasie prowadzonego postępowania. Strona, która ma świadomość, że złożyła zawiadomienie bezpodstawnie, zanim nastąpi ostateczna weryfikacja zgłoszenia, może użyć faktu wszczęcia postępowania w swojej sprawie rozwodowej. Już sama okoliczność wszczęcia procedury Niebieskiej karty jest dla osoby podejrzanej o stosowanie przemocy domowej obciążająca, mimo że do czasu rozstrzygnięcia o zasadności zgłoszenia osoba ta powinna pozostać „niewinna”. Co w przypadku, gdy postępowanie zostanie zakończone z uwagi na niepotwierdzenie informacji o stosowaniu przemocy domowej? Czy niesłusznie „oskarżony” ma szansę na dochodzenie zadośćuczynienia za naruszenie jego dobrego imienia lub może podjąć inne kroki prawne służące ochronie jego interesów?
Dochodzenie swoich praw na drodze karnej i cywilnej
W przypadku, gdy zgłoszenie wniosku o założenie Niebieskiej Karty okazało się niezasadne, bezpodstawnie podejrzany o stosowanie przemocy domowej może rozważyć pozwanie osoby, która zgłosiła zawiadomienie o naruszenie jego dóbr osobistych, w tym dobrego imienia bądź godności osobistej. Natomiast gdy podejrzany o stosowanie przemocy domowej zostanie oskarżony o nękanie, a w toku prowadzonego postępowania okaże się, że jest on niewinny, może on rozważyć złożenie do organów ścigania zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa składania fałszywych oskarżeń, a także zniesławienia i zniewagi (w zależności od tego jaki charakter miało naruszenie dóbr osobistych).