Tak orzekł wczoraj Trybunał Konstytucyjny. Zajmował się on skargą konstytucyjną dotyczącą art. 17 ust. 1 pkt 4 i ust. 1a ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 323 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2023 r. Przepis ten określał, w jakich sytuacjach świadczenie pielęgnacyjne może otrzymać osoba inna niż spokrewniona w pierwszym stopniu względem wymagającego opieki, niepełnosprawnego członka rodziny, np. wnuk. Zgodnie z nim było to możliwe, jeśli m.in. nie ma osób spokrewnionych w pierwszym stopniu lub są, ale mają orzeczoną znaczną niepełnosprawność. Z uwagi na brak spełnienia tego wymogu świadczenia pielęgnacyjnego nie otrzymał wnuk sprawujący opiekę nad babcią, który złożył skargę do TK. Seniorka miała bowiem dzieci, a więc osoby spokrewnione w pierwszym stopniu, i żadne z nich nie miało orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Jednak, jak wskazywał skarżący, ze względu na stan zdrowia nie są one w stanie opiekować się matką, dlatego to on zrezygnował z pracy, aby zapewniać krewnej pomoc w codziennym funkcjonowaniu.

Przepisy zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego

Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy naruszały m.in. wywodzoną z art. 2 i 32 konstytucji zasadę sprawiedliwości społecznej oraz równości wobec prawa. Uzasadniał to tym, że czysto formalne przesłanki, czyli stopień pokrewieństwa i posiadanie odpowiedniego orzeczenia, nie powinny być decydujące dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, tylko faktyczne sprawowanie opieki. Taka regulacja jest też w ocenie skarżącego sprzeczna z art. 71 ust. 1 konstytucji, który mówi o szczególnej pomocy władz publicznych dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej.

Brak świadczenia pielęgnacyjnego za opiekę sprzeczna z konstytucją

TK w wyroku stwierdził niezgodność wspomnianego przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych z konstytucją. Sędzia Bartłomiej Sochański w ustnych motywach orzeczenia wskazywał, że świadczenie pielęgnacyjne jest ustawowym odzwierciedleniem szczególnej pomocy, o której jest mowa w art. 71 ust. 1 konstytucji.

– Osoby sprawujące opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny wyręczają państwo, dlatego pozbawianie ich finansowej rekompensaty powoduje wypaczenie prawa wynikającego z art. 71 ust. 1 konstytucji – tłumaczył Bartłomiej Sochański.

Dodał, że w ocenie TK nie znajduje uzasadnienia to, że posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności stanowi przesłankę różnicującą prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, a art. 32 konstytucji zawiera nakaz jednakowego traktowania osób należących do tej samej kategorii (w tym przypadku osób sprawujących opiekę). ©℗

orzecznictwo

Podstawa prawna

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2025 r., sygn. akt SK 33/23 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia