ODPOWIEDŹ: Nie, rodzice nie mogą przekazywać opłat za produkty używane do przygotowywania posiłków wprost do firmy cateringowej.

Dwie formy żywienia w szkołach

W myśl art. 106 ustawy – Prawo oświatowe (dalej: p.o.) szkoła może zorganizować stołówkę. Korzystanie z posiłków w niej jest odpłatne. Warunki korzystania ze stołówki szkolnej, w tym wysokość opłat za posiłki, ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę. Co istotne – do opłat wnoszonych za korzystanie przez uczniów z posiłku w stołówce szkolnej, nie wlicza się wynagrodzeń pracowników i składek naliczanych od tych wynagrodzeń oraz kosztów utrzymania stołówki. Inaczej mówiąc: rodzice ponoszą tylko koszty produktów (tzw. wsadu do kotła).

Dodatkowo z art. 106a p.o. wynika, że szkoła podstawowa, z wyjątkiem szkoły podstawowej dla dorosłych, oraz szkoła artystyczna realizująca kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej, zapewnia uczniom jeden gorący posiłek w ciągu dnia i stwarza im możliwość jego spożycia w czasie pobytu w szkole. Korzystanie z posiłku jest dobrowolne.

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że opłaty wnoszone przez rodziców z tytułu tzw. wsadu do kotła pod względem prawnym mają charakter tzw. niepodatkowych należności budżetowych. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 1 marca 2022 r. (sygn. akt III OSK 1126/21) wskazał, że z art. 106 ust. 4 p.o. wynika, że wprawdzie usługi w zakresie wyżywienia mają charakter odpłatny, jednakże cena ich nabycia oderwana jest od warunków rynkowych ich dostarczenia i zapewnienia marży zysku. Z uwagi także na specyficzny sposób ustalania opłaty, pomijający wiele czynników cenotwórczych oraz możliwość zwolnienia od ponoszenia opłaty, wykluczone jest uznanie, że taka opłata ma charakter umowny i prywatnoprawny. Potwierdzenie można znaleźć w art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych, w myśl którego dochody pobierane przez samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw zaliczono do środków publicznych stanowiących niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym.

Jakkolwiek nie wynika to jednoznacznie z przepisów ustaw ani innych aktów prawnych, to jest akceptowane stanowisko (również przez regionalne izby obrachunkowe), że co do zasady możliwe są dwie formy zapewnienia żywienia w szkołach:

  • własne w stołówce szkoły,
  • za pośrednictwem dostawy żywienia (cateringu).

W obu podanych przypadkach ma zaś zastosowanie art. 106 ustawy Prawo oświatowe.

Stanowisko RIO

Na temat, czy rodzice mogą uiszczać koszty wsadu do kotła bezpośrednio na rachunek firmy cateringowej, wypowiedziała się Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie w piśmie z 6 marca 2025 r. (znak K.43.4.2025). Zdaniem RIO z art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) wynika, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy edukacji publicznej. Zaś w myśl art. 8 ust. 3 u.s.g. jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić jedynie szkoły i placówki publiczne, a zadaniem oświatowym gminy jest, jak stanowi art. 11 ust. 2 pkt 1 p.o. zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym kształcenia specjalnego i profilaktyki społecznej w przedszkolach oraz w innych formach wychowania przedszkolnego.

Opłaty ustala dyrektor

Według Izby zadania oświatowe JST w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, są finansowane na zasadach określonych w tej ustawie oraz w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Z przytoczonych powyżej regulacji wynika, że szkoła podstawowa jest podmiotem publicznym, gdyż wykonuje zadania publiczne w zakresie edukacji, jak również dysponuje majątkiem publicznym.

Ważne!

Zapewnienie żywienia w szkołach publicznych jest zadaniem towarzyszącym działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, zapisanym w art. 106 ust. 1 p.o.

RIO podkreśliła również, że przepisy przewidują możliwość, a nie obowiązek prowadzenia stołówki przez tego rodzaju jednostkę oświatową. Zdaniem RIO, z art. 106 w ust. 2–3 p.o. wynika jednoznacznie, że warunki odpłatności ustala dyrektor szkoły w po rozumieniu z organem prowadzącym szkołę. W ocenie RIO bez znaczenia jest, w jaki sposób szkoła zorganizuje wyżywienie – czy poprzez organizację stołówki szkolnej, czy też catering. Mimo różnej organizacji wyżywienia w szkole zasady odpłatności pozostają te same. „W przypadku, gdy żywienie dzieci w szkołach odbywa się na podstawie posiłków dostarczonych przez usługodawcę to zasady naliczania i poboru opłat są takie same jak w przypadku, gdy szkoła prowadzi własną stołówkę” – wskazała Izba.

Zdaniem RIO jeżeli zatem zorganizowano wyżywienie uczniów szkoły podstawowej w formie cateringu, konsekwencją powyższego jest konieczność podpisania przez dyrektora tej placówki umowy z firmą cateringową i ustalenia przez niego opłat za posiłki. Oznacza to również, że jeżeli szkoła jest stroną umowy z firmą cateringową, wówczas nie ma podstaw do uiszczania przez rodziców opłat za posiłki obejmujących wsad do kotła bezpośrednio na rachunek wykonawcy (dostawcy usługi cateringowej).

Ważne!

To szkoła powinna się rozliczyć z podmiotem, który świadczy usługi dostarczania posiłków uczniom, zgodnie z zapisami zawartej umowy. Rodzice zaś powinni wpłacić pieniądze do niej. ©℗

Podstawa prawna

ustawa z 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1572)