Jeśli w gminie jest centrum usług wspólnych, to szkoły 
nie mogą same wyłaniać dostawców cateringowych

Regionalna izba obrachunkowa stwierdziła, że w naszym mieście wprowadziliśmy nieprawidłowy model zamawiania usług cateringowych dla szkół i przedszkoli.

Poszczególne placówki indywidualnie wyłaniały wykonawców i podpisywały z nimi umowy. Czy to jest błąd? Czy centrum usług wspólnych, które działa w gminie, musi robić zamówienia dla placówek łącznie?

Z art. 10a ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) wynika, że gmina może zapewnić wspólną obsługę, w szczególności administracyjną, finansową i organizacyjną:

1) jednostkom organizacyjnym gminy zaliczanym do sektora finansów publicznych,

2) gminnym instytucjom kultury,

3) innym zaliczanym do sektora finansów publicznych gminnym osobom prawnym utworzonym na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego

– zwanym „jednostkami obsługiwanymi”.

W myśl art. 10b u.s.g. wspólną obsługę mogą prowadzić urząd gminy, inna jednostka organizacyjna gminy, jednostka organizacyjna związku międzygminnego albo jednostka organizacyjna związku powiatowo-gminnego, zwane „jednostkami obsługującymi”.

Rada gminy określa w drodze uchwały w szczególności:

1) jednostki obsługujące;

2) jednostki obsługiwane;

3) zakres obowiązków powierzonych jednostkom obsługującym w ramach wspólnej obsługi.

Przekazanie kompetencji

Z pytania można domniemywać, że zakresem wspólnej obsługi gmina objęła m.in. zamówienia publiczne, co jest zgodne z art. 10c, który stanowi, że „zakres wspólnej obsługi nie może obejmować kompetencji kierowników jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych do dysponowania środkami publicznymi oraz zaciągania zobowiązań, a także sporządzania i zatwierdzania planu finansowego oraz przeniesień wydatków w tym planie. W przypadku powierzenia obowiązków z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości jednostek obsługiwanych, o których mowa w art. 10a pkt 1 i 2 (patrz wyżej), są one przekazywane w całości”.

Zatem wdrożenie wspólnej obsługi powoduje, że jednostka obsługująca (w tym przypadku centrum usług wspólnych) przejmuje zadania jednostek obsługiwanych w zakresie dotyczącym m.in. zamówień publicznych. W konsekwencji poszczególne jednostki organizacyjne (obsługiwane) tracą swoją kompetencję do samodzielnego wyłaniania wykonawców usług na rzecz jednostki obsługującej. Nie zmienia tego art. 44 ust. 4 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), w myśl którego jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Podobnie kierownicy placówek oświatowych nie mogą powołać się na uprawnienie z art. 53 ust. 1 u.f.p., w myśl którego „kierownik jednostki sektora finansów publicznych, zwany „kierownikiem jednostki”, jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki, z zastrzeżeniem ust. 5”.

Stosowanie prawa zamówień publicznych

Taką interpretację przepisów potwierdziła Regionalna Izba Obrachunkowa w Krakowie w wystąpieniu pokontrolnym z 24 września 2024 r. (znak wK.6130.26.24). Z dokumentu wynika, że izba w trakcie kontroli uznała za nieprawidłowe, że dopuszczono do świadczenia usług cateringowych na rzecz jednostek oświatowych na podstawie umów zawartych przez dyrektorów tych jednostek z wykonawcą wybranym z pominięciem przepisów p.z.p. „Powyższe było skutkiem nieoszacowania wydatków z tytułu realizacji ww. usługi przez jednostkę budżetową Gminy, tj. Centrum Usług Wspólnych w (…) i zastosowania trybu zapytania ofertowego przewidzianego dla zamówień o wartości poniżej 130 tys. zł. Stan ten był niezgodny z zasadami szacowania wartości usług określonymi w rozdziale V działu I ww. ustawy, a w konsekwencji z art. 2 ust. 1 pkt 1 p.z.p. [prawa zamówień publicznych – red.]” – wskazała RIO. Dla przypomnienia, z tego ostatniego wynika, że przepisy ustawy stosuje się do udzielania zamówień klasycznych oraz organizowania konkursów, których wartość jest równa lub przekracza kwotę 130 tys. zł, przez zamawiających publicznych. W ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała gminie, aby „sprawowała nadzór nad prawidłowością ustalania wartości szacunkowej usługi polegającej na zapewnieniu uczniom jednego gorącego posiłku w ciągu dnia w drodze cateringu zgodnie z zasadami ujętymi w rozdziale V działu I p.z.p, dla zapewnienia zastosowania właściwego trybu postępowania o udzielenie zamówienia na usługę polegającą na zapewnieniu żywienia uczniów, tj. realizacji zadania opiekuńczego jednostek oświatowych, dla których gmina jest organem prowadzącym, wskazanego w przepisach art. 106a i art. 108 ust. 4 ustawy – Prawo oświatowe” (dalej: p.o.). Dla wyjaśnienia: z art. 106a p.o. wynika, że szkoła podstawowa, z wyjątkiem szkoły podstawowej dla dorosłych, oraz szkoła artystyczna realizująca kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej, zapewnia uczniom jeden gorący posiłek w ciągu dnia i stwarza im możliwość jego spożycia w czasie pobytu w szkole. Natomiast w myśl art. 108 ust. 4 p.o. przedszkole, w zakresie realizacji zadań statutowych musi zapewnić dzieciom możliwość korzystania z posiłków.

Podsumowując: jeśli w gminie jest wdrożona tzw. wspólna obsługa, to placówki szkolne i inne jednostki organizacyjne gminy nie mogą samodzielnie wyłaniać wykonawców dostarczających posiłki dla dzieci lub uczniów. W tym zakresie kompetencje placówek przejmuje jednostka obsługująca. Ona powinna dostosować rodzaj postępowania do wartości szacowanego zamówienia. Samodzielne wyłanianie i zlecanie usług przez placówki powoduje, że nie są stosowane przepisy p.z.p. ©℗