Powiat zleci gminie realizację usługi asystencji dla osób niepełnosprawnych

Od 46 zł do 52 zł brutto miesięcznie ma wynosić stawka godzinowa wynagrodzenia dla asystenta pomagającego osobie niepełnosprawnej w codziennym funkcjonowaniu. Będzie mu też przysługiwać prawo do płatnego urlop

Z 1 lipca na 1 września 2026 r. przesunięty został termin wejścia w życie ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami. Jest to jedna z wielu zmian, jakie znalazły się w nowej wersji jej projektu, w porównaniu z wyjściową propozycją przepisów, która trafiła do konsultacji w grudniu ubiegłego roku. Modyfikacje dotyczą zarówno tego, jak ma być organizowana i świadczona usługa asystencji, jak i procesu jej przyznawania.

Limit godzin asystencji osobistej

Zgodnie z przepisami projektu ze wsparcia asystenta będą mogły korzystać osoby niepełnosprawne w wieku od 13 do 65 lat. W tej kwestii nic się nie zmieniło, choć w trakcie konsultacji zgłaszane były uwagi dotyczące górnej granicy wieku, a dokładnie jej zniesienia, tak aby z ustawowej asystencji mogli korzystać również seniorzy. Nastąpiła natomiast zmiana w odniesieniu do liczby godzin tej usługi. Pierwotnie projekt zakładał, że będzie to od 30 do 80 godzin miesięcznie w odniesieniu do osób mających od 13 do 18 lat oraz od 30 do 240 dla osób dorosłych. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) postanowiło zaś obniżyć dolny limit godzin dla tych dwóch grup do 20.

– Szkoda, że nie doszło do zwiększenia maksymalnej liczby godzin, bo z pewnością dla osób potrzebujących intensywnego wsparcia w codziennym funkcjonowaniu będzie ona niewystarczająca. Niemniej rozumiem, że przemawiały za tym głównie względy finansowe – mówi dr Łukasz Orylski z Europejskiej Sieci Niezależnego Życia.

Kolejna zmiana w projekcie jest związana z tym, jak będzie realizowana usługa asystencji. Co do zasady osoba niepełnosprawna będzie mogła zatrudniać go sama lub zgłosić się do realizatora, którym będzie powiat lub organizacja pozarządowa. Jednocześnie przepisy zakładały, że powiat będzie mógł tej ostatniej zlecić zadanie zapewniania asystenta osobom uprawnionym, a teraz dodano, że będzie mógł powierzyć je również gminie.

– To dobre rozwiązanie, bo gminy mają kilkuletnie doświadczenie ze świadczeniem tej usługi na podstawie programu MRPiPS. Poza tym, jako jednostki samorządowe znajdujące się najbliżej mieszkańców, mają lepsze rozeznanie, kto faktycznie potrzebuje takiej usługi, a to daje szansę, że będzie ona trafiać do właściwych osób – podkreśla dr Magdalena Kocejko z SGH.

Asystent osoby niepełnosprawnej z dodatkowymi prawami

W projekcie zmodyfikowane zostały również regulacje odnoszące się do wynagrodzenia należnego asystentowi. Pierwotnie wskazywały one, że jego stawka godzinowa będzie wynosić nie więcej niż 65 zł. W obecnym brzmieniu projektu jest mowa o czterech poziomach stawki godzinowej – dla poziomu bazowego oraz pierwszego, drugiego i trzeciego podwyższonego, wynoszących odpowiednio 46 zł, 48 zł, 50 zł i 52 zł (brutto). Jaką stawkę otrzyma asystent, będzie zależało m.in. od rodzaju wykonywanych czynności.

– Pozytywnie oceniam wprowadzenie zróżnicowanej stawki, bo pozwoli to uwzględniać stopień trudności czy wysiłku, jaki w wykonywanie swoich obowiązków musi wkładać asystent w zależności od stanu funkcjonowania osoby, którą wspiera – przekonuje dr Łukasz Orylski.

Ponadto nowością w projekcie są przepisy, które dają asystentowi prawo do płatnego urlopu (w wymiarze jedna godzina za każde 10 godzin świadczenia asystencji) i określają szczegółowe zasady jego udzielania, w tym konieczność zapewnienia zastępstwa innej osoby na czas nieobecności.

– Jest to ważny krok w kierunku zapewniania asystentom podstawowych praw pracowniczych, większego bezpieczeństwa i stabilności zatrudnienia. Wprowadzenie przepisów o urlopie może też spowodować, że zawód ten będzie lepiej postrzegany w odbiorze społecznym – wskazuje dr Magdalena Kocejko.

Wydłużone terminy rozpatrywania wniosków o usługę asystencji

Zmianom w projekcie uległy również przepisy, które będą regulować procedurę ustalania prawa do asystencji. Będą się tym zajmować dwuosobowe składy powoływane spośród członków wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON). MRPiPS początkowo chciał, aby do wspomnianego składu należała osoba z niepełnosprawnością najbardziej zbliżoną do dysfunkcji zdrowotnej osoby, która złożyła wniosek. Jednak ta propozycja wzbudziła sporo kontrowersji i obaw, przede wszystkim ze strony zespołów, czy ten wymóg uda się spełnić, więc resort postanowił złagodzić brzmienie tego przepisu. Obecnie stanowi on, że taka osoba będzie mogła zostać powołana do składu.

Ministerstwo zdecydowało się też wydłużyć okres obowiązywania decyzji przyznającej usługę asystencji z czterech do pięciu lat. Jednocześnie skrócony został czas, jaki osoba niepełnosprawna będzie miała na odwołanie od decyzji w formie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeśli będzie niezadowolona z uzyskanego rozstrzygnięcia (np. określonego w niej miesięcznego wymiaru godzin asystencji). Będzie miała na to 14, a nie 30 dni od doręczenia jej decyzji.

Zgodnie z projektem wnioski o przyznanie asystenta będzie można składać od 5 maja 2026 r., przy czym doszło do zmiany obejmującej termin, jaki na ich rozpatrzenie będzie miał WZON.W pierwszej wersji projektu zapisano, że na załatwienie tych, które wpłyną do końca 2026 r. zespoły będą miały 90 dni, a na te złożone w 2027 r. 60 dni. Natomiast w nowej wskazano, że wnioski złożone do 30 czerwca 2027 r. podlegają rozpatrzeniu w ciągu 120 dni, od 1 lipca 2027 r. do 30 czerwca 2028 r. w ciągu 90 dni, a przez kolejne 12 miesięcy w ciągu 60 dni.

– Wydłużenie terminów, zwłaszcza na pierwszym etapie funkcjonowania ustawy, wydaje się o tyle zasadne, że może pozwolić uniknąć organizacyjnej katastrofy, jaka towarzyszyła wprowadzaniu świadczenia wspierającego – uważa dr Magdalena Kocejko.

Przypomnijmy, że WZON-y wciąż nie przezwyciężyły problemów z terminowym rozpatrywaniem wniosków o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, która jest konieczna do uzyskania świadczenia wspierającego, co jest spowodowane ich dużą liczbą. Podobnie może się stać w przypadku tych służących do ubiegania się o asystencję, czemu MRPiPS, korygując przepisy, próbuje zapobiec. ©℗