Aby sfinansować budowę PSZOK, gmina może wykupić udziały w spółce komunalnej z opłat za śmieci

Spółka komunalna realizująca zadania w zakresie odbioru odpadów chce wybudować punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK). Nie ma jednak wystarczających środków na jego sfinansowanie. Czy miasto może ją wspomóc poprzez objęcie w niej udziałów? Czy pieniądze na ten cel mogą pochodzić z opłat za odbiór odpadów komunalnych?

Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy, o czym stanowi art. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.u.c.p.g.). Ponadto gminy muszą w szczególności:

• zapewniać selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące co najmniej: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady;
• tworzyć (w sposób umożliwiający łatwy dostęp wszystkim mieszkańcom gminy) punkty selektywnego zbierania:

– odpadów komunalnych,

– odpadów niebezpiecznych,

– przeterminowanych leków i chemikaliów,

– odpadów niekwalifikujących się do odpadów medycznych, które powstały w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igieł i strzykawek,

– zużytych baterii i akumulatorów,

– zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,

– mebli i innych odpadów wielkogabarytowych,

– zużytych opon oraz odpadów tekstyliów i odzieży, a także

– odpadów budowlanych i rozbiórkowych z gospodarstw domowych.

Zatem w świetle ww. przepisów nie ma wątpliwości co do tego, że zadaniem gminy (miasta) jest tworzenie PSZOK.

Pozyskiwanie środków

Odrębną kwestią jest finansowanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej przez gminę. Artykuł 6r ust. 1aa u.u.c.p.g. wskazuje, że środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Z kolei z ust. 2 wynika, że z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Obejmują one koszty:

• odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych;
• tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania tych odpadów;
• obsługi administracyjnej tego systemu;
• edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi.

W art. 6r u.u.c.p.g. przewidziane są także dodatkowe możliwości wydatkowania środków pochodzących z opłat za odbiór odpadów komunalnych. Jednak przepisy nie precyzują możliwości przepływu środków finansowych przy realizacji wspomnianych zadań. A to rzeczywiście może budzić wątpliwości co do tego, czy gmina ma prawo wesprzeć inwestycję np. poprzez objęcie udziałów w spółce komunalnej z przeznaczeniem na inwestycję w budowę PSZOK.

Stanowiska RIO

Podpowiedzi można szukać w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 31 sierpnia 2022 r. (nr 24/1200/2022). RIO wskazała, że: „przyjmowanie odpadów komunalnych do PSZOK prowadzonego przez gminę nie jest ich odbieraniem od właścicieli nieruchomości. Dlatego też tworzenie i prowadzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych może się odbywać na podstawie przepisów ustawy o gospodarce komunalnej, a więc gmina może tylko tę działalność prowadzić, m.in. poprzez własne jednostki organizacyjne (jednostki budżetowe i zakłady budżetowe), natomiast odbierania odpadów komunalnych dokonuje przedsiębiorca wyłoniony w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego”.

Z kolei RIO w Opolu, w stanowisku z 7 października 2024 r. (znak NA.III.422–30/2024) wskazała, że: „(…) dokapitalizowanie spółki, której powierzono zadanie własne gminy z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi, ze środków pochodzących z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku, kiedy objęcie udziałów ma służyć dokapitalizowaniu spółki celem realizacji inwestycji polegającej na utworzeniu punktu selektywnej zbiórki odpadów znajduje umocowanie w dyspozycji art. 6r ust. 2 w związku z art. 6r ust. 1aa ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach”. W opinii Izby wydatek ten jest związany z realizacją zadania w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, tj. tworzenia i utrzymania PSZOK. Przy czym zgodnie z art. 6r ust. 2e u.u.c.p.g. w sprawozdaniu rocznym z wykonania budżetu gminy należy ujmować informacje o wysokości zrealizowanych w danym roku dochodów z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wydatków poniesionych na funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi z wyszczególnieniem kosztów, o których mowa w art. 6r ust. 2–2c u.u.c.p.g. (np. odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych czy tworzenia i utrzymania PSZOK), wraz z objaśnieniami. Tym samym wydatkowanie środków z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powinno być odpowiednio udokumentowane i rozliczone.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy uznać, że miasto może objąć udziały w spółce komunalnej, by w ten sposób sfinansować realizację przez nią inwestycji w zakresie budowy PSZOK. Ponadto środki na ten cel mogą pochodzić z opłat za odbiór odpadów komunalnych. ©℗