Miasto nie pokryje kosztów powołania spółki komunalnej z opłat za odbiór śmieci

Nie ma wątpliwości co do tego, że gmina może powołać spółkę komunalną, która będzie się zajmować odbiorem odpadów od mieszkańców. Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego, w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego (art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej).

Dochody JST

Podobnie nie budzi wątpliwości to, że wspomniane w pytaniu opłaty są jednym ze źródeł dochodów gminy. Zgodnie z art. 6i ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: ustawa czystościowa) obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powstaje:

1) w przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec;

2) w przypadku nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości powstały odpady komunalne;

3) w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, i innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe – za rok bez względu na długość okresu korzystania z nieruchomości.

Na co można wydać

Aby jednak odpowiedzieć na pytanie, czy z powyższych opłat można pokryć koszty utworzenia spółki komunalnej zajmującej się odbiorem odpadów, trzeba przeanalizować art. 6 r ustawy czystościowej. Określa on dopuszczalne przeznaczenie środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

I tak w myśl art. 6 r ust. 1a ustawy czystościowej środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą zostać wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (ten przepis zalicza się do szczególnych zasad wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego, bowiem ogranicza przeznaczanie omawianych środków). W myśl art. 6 r ust. 2 ustawy czystościowej z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, które obejmują koszty:

1) odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych;

2) tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych;

3) obsługi administracyjnej tego systemu;

4) edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi.

Ponadto w kolejnych przepisach są doprecyzowane inne możliwe przeznaczenia wpływów z opłat. Mianowicie zgodnie z ust. 2 a gmina może pokryć z nich koszty wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnych oraz koszty utrzymywania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Z kolei w myśl ust. 2 aa z tych opłat gmina może pokryć koszty utworzenia i utrzymania punktów napraw i ponownego użycia produktów lub części produktów niebędących odpadami.

W myśl ust. 2 b z pobranych opłat gmina może pokryć koszty usunięcia odpadów komunalnych z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania.

Z kolei zgodnie z ust. 2 c środki pochodzące z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym, gmina wykorzystuje na pokrycie kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym kosztów, o których mowa w ust. 2 a, 2 aa i 2 b, a także kosztów wyposażenia terenów przeznaczonych do użytku publicznego w pojemniki lub worki przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, ich opróżnianie oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym oraz organizacji i utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym miejsc gromadzenia odpadów.

Z przepisów nie wynika zatem wprost, czy byłoby możliwe pokrycie kosztów powołania nowej spółki komunalnej, której zadaniem ma być świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, z opłat wnoszonych przez usługobiorców.

RIO wyjaśnia

Pomocne w odpowiedzi na pytanie postawione ma wstępie może być zatem stanowisko RIO w Katowicach zawarte w piśmie z 18 czerwca 2024 r. (znak WA-023/42/24). Izba odpowiadała na wniosek jednego z miast dotyczący możliwości pokrycia kosztów związanych z powołaniem przez miasto nowej spółki z opłat pobranych za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Izba podkreśliła, że w art. 6 r ustawy czystościowej ustawodawca wyraźnie wskazał na zamknięty katalog kosztów, które mogą być finansowane z dochodów uzyskanych z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Wobec tego w ocenie katowickiej RIO „w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do pokrycia wydatków związanych z powołaniem i funkcjonowaniem spółki, której gmina powierzy realizację zadań przewidzianą wyżej wymienionymi przepisami”.

Zatem gmina nie może przeznaczyć środków pochodzących z opłat od mieszkańców na powołanie spółki komunalnej, nawet jeśli ta spółka będzie realizować zadania w zakresie odbioru odpadów komunalnych. Środki z opłat powinny służyć przede wszystkim finansowaniu faktycznych czynności i zadań w zakresie gospodarki odpadami, a nie finansowaniu wydatków pośrednio powiązanych z systemem gospodarowania odpadami. ©℗