JST nie dołoży mieszkańcom do budowy studni głębinowych

Na terenie naszej gminy w ostatnich latach mamy problem z wodami gruntowymi, co przekłada się na wysychanie przydomowych studni. Powstał więc pomysł, by gmina w ramach zadań z zakresu ochrony środowiska wspomogła mieszkańców – w formie dotacji – w wybudowaniu studni głębinowych. Czy takie przedsięwzięcia mogą być dofinansowane z budżetu gminy?

Z pytania wynika, że intencją wójta jest przyjęcie specjalnej uchwały na podstawie przepisów ustawy – Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.), dzięki które mieszkańcy mogliby otrzymać dotację na budowę studni głębinowych. Niestety zgodnie z obowiązującym prawem nie będzie to możliwe.

Dotacje środowiskowe

Spektrum możliwych zadań własnych gminy w zakresie ochrony środowiska jest dość szerokie. Stanowi o tym art. 403 ust. 2 p.o.ś., gdzie postanowiono, że do zadań własnych gmin należy finansowanie ochrony środowiska w zakresie określonym w art. 400a ust. 1 pkt 2, 5, 8, 9, 15, 16, 21–25, 29, 31, 32 i 38–42 w wysokości nie mniejszej niż kwota wpływów z tytułu opłat i kar, o których mowa w art. 402 ust. 4, 5 i 6, stanowiących dochody budżetów gmin, pomniejszona o nadwyżkę z tytułu tych dochodów przekazywaną do wojewódzkich funduszy. Podany przepis odsyła więc zakresowo do art. 400a ust. 1 ustawy, który z kolei wyznacza zakres przedmiotowy zadań własnych gminy w dziedzinie finansowania ochrony środowiska.

Zgodnie zaś z art. 400a ust. 1 p.o.ś. finansowanie zadań dotyczących bezpośrednio gospodarki wodą obejmuje m.in.:

• przedsięwzięcia związane z ochroną wód (pkt 2);
• wspomaganie realizacji zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym dotyczących instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, zaopatrzenia ludności w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz instalacji i urządzeń służących ponownemu wykorzystaniu wód (pkt 5);
• wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła (pkt 15);
• działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi, położonych na obszarach podlegających ochronie na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (pkt 25);
• przygotowywanie dokumentacji przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które mają być współfinansowane ze środków pochodzących z Unii Europejskiej, niepodlegających zwrotowi (pkt 39);
• współfinansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych na zasadach określonych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1637) (pkt 41);
• inne zadania służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju i zgodne z polityką ochrony środowiska (pkt 42).

Niestety wśród ww. zadań nawiązujących wprost do gospodarki wodami nie ma takich, które dotyczyłyby studni głębinowych. Nie wspominają też o nich inne przepisy dotyczące szeroko pojętej ochrony środowiska. I choć katalog zadań własnych gminy w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodami jest dość szeroki, nie oznacza to, że gmina może go dowolnie rozszerzać. Przepisy powinny bowiem być interpretowane w sposób ścisły.

Organ nadzoru potwierdza

W podanym stanie faktycznym pomocne będzie także stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi z 21 czerwca 2023 r. (nr 21/68/2023). Organ nadzoru weryfikował w nim uchwałę rady gminy w sprawie określenia zasad i trybu przyznawania dotacji celowej z budżetu gminy na dofinansowanie kosztów budowy studni głębinowych. W ramach oceny prawnej wskazał, że art. 403 ust. 5 p.o.ś. upoważnia radę gminy do określenia zasad udzielania dotacji celowej, o której mowa w ust. 4. Chodzi tu o dotację celową na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych i jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi osobami prawnymi – stanowiącą formę finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie unormowanym w art. 403 ust. 2 p.o.ś. Zgodnie zaś z art. 403 ust. 5 p.o.ś. zasady udzielania ww. dotacji mają obejmować w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania, a rada gminy jest również umocowana do określania trybu postępowania w sprawie udzielania takiej dotacji i sposobu jej rozliczania. Następnie organ nadzoru podał, że dotacja celowa, o której mowa w art. 403 ust. 4 p.o.ś., a w konsekwencji także w art. 403 ust. 5 p.o.ś., nie może służyć finansowaniu lub dofinansowaniu dowolnych inwestycji podmiotów wymienionych w ust. 4 art. 403, w tym osób fizycznych. Dotacja taka – jak zauważyła RIO – może być formą realizacji zadań własnych gminy wskazanych enumeratywnie w art. 403 ust. 2 p.o.ś.

Niezależnie od powyższego organ nadzoru dodał, że „dotacja na dofinansowanie inwestycji związanej z budową studni głębinowej udzielana inwestycjom realizowanym na cele mieszkaniowe nie służy realizacji zadań własnych gminy wskazanych w art. 403 ust. 2 ustawy – Prawo ochrony środowiska, odsyłającym do wyliczonych wyżej zadań z art. 400a ust. 1 tej ustawy”. Jak podkreślono, budowa studni głębinowych na cele mieszkaniowe nie może zostać uznana za inwestycję w sferze ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie określonym w ww. art. 400a ust. 1 pkt 2, 5, 8, 9, 15, 16, 21–25, 31, 32 i 38–42 p.o.ś., w szczególności zaś nie jest ona przejawem realizacji przedsięwzięcia związanego z ochroną wód, o którym jest mowa w art. 400a ust. 1 pkt 2 p.o.ś.

By podsumować: w podanym stanie faktycznym brak jest podstaw prawnych do przyjęcia uchwały dotacyjnej przewidującej dotowanie zadań polegających na budowie studni głębinowych przez mieszkańców gminy. Zadanie to nie wpisuje się w katalog gminnych zadań związanych z ochroną środowiska. ©℗