Nie wszystkie sądy podzielają pogląd, że gdy wniosek o świadczenie pielęgnacyjne był złożony do 31 grudnia 2023 r., to pomoc finansowa przysługuje na starych zasadach.
Od ponad trzech miesięcy świadczenie pielęgnacyjne jest przyznawane na nowych zasadach. Zgodnie z nimi można je łączyć z pracą i jest wypłacane do skończenia przez dziecko 18 lat. Ustawa z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz.U. poz. 1429), która wprowadziła te zmiany, zawiera też dodatkowe przepisy pozwalające na pobieranie świadczenia na tzw. starych zasadach, obowiązujących do 31 grudnia 2023 r., czyli wprawdzie z zakazem aktywności zawodowej, ale za to bez ograniczeń związanych z wiekem osoby, nad którą sprawowana jest opieka. Okazuje się jednak, że to, kiedy opiekun może skorzystać ze starych zasad, bywa różnie interpretowane przez sądy.
Długotrwałe postępowania
Kwestia praw nabytych opiekunów i warunków ich zachowania jest uregulowana w art. 63 ustawy z 7 lipca 2023 r. Przepis ten przewiduje, że, po pierwsze, w sprawach o świadczenie pielęgnacyjne, do których prawo powstało przed 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe, a więc stare zasady. Po drugie zaś wskazuje, że osoby, którym przed 1 stycznia 2024 r. – albo nawet po tej dacie, ale na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. – zostało przyznane co najmniej do tego dnia prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, mogą zachować to uprawnienie i pobierać pomoc finansową na mocy brzmienia przepisów ustawy z 28 listopada 2023 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 323) sprzed jej nowelizacji.
O ile w przypadku osób, które mają decyzję przyznającą świadczenia i została ona wydana do końca poprzedniego roku, przepis ten nie budzi wątpliwości, o tyle pojawiły się one w odniesieniu do tych, które jej nie posiadają. Najczęściej są to osoby, które długo czekały na wydanie odpowiedniego orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu, lub gdy jego treść nie kwalifikowała do świadczenia i weszły na drogę odwoławczo-skargową w celu jego uzyskania. Drugą grupę stanowią osoby, którym odmówiono świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na brak spełniania ustawowych przesłanek, bo np. niepełnosprawność u członka rodziny powstała w dorosłym życiu albo zakres czynności opiekuńczych nie jest na tyle szeroki, że nie uniemożliwia podjęcia jakiejkolwiek pracy, i one również zdecydowały się walczyć o świadczenie przed organami wyższej instancji.
Z uwagi na to, że takie postępowania trwają często wiele miesięcy, są one rozstrzygane już po tym, gdy 1 stycznia br. doszło do zmiany przepisów ustawy z 28 listopada 2003 r., i wymagają dodatkowo ustalenia, czy należy w nich uwzględniać regulacje zawarte w art. 63 ustawy z 7 lipca 2023 r.
Powstanie prawa to nie ustalenie
Tak było chociażby w sprawie o świadczenie pielęgnacyjne dla córki opiekującej się niepełnosprawną matką, która stanęła na wokandzie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Krakowie. W wyroku z 27 lutego br. (sygn. akt III SA/Kr 1535/23) uchylił decyzję odmawiającą pomocy finansowej i zobligował gminę do ponownego rozpatrzenia sprawy (z powodu braków w materiale dowodowym pozwalającym na ocenę, czy spełnione są przesłanki do przyznania świadczenia). Jednocześnie stwierdził, że sprawa skarżącej powinna być rozpoznana na podstawie przepisów ustawy z 28 listopada 2003 r. obowiązujących do końca grudnia 2023 r. Uzasadnił to użytym w art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym sformułowaniu mówiącym o „powstaniu prawa”, a nie „ustaleniu prawa”, co skutkuje tym, że konieczne jest zastosowanie starych przepisów, mimo braku wydania decyzji przed 31 grudnia ub.r. Należy je bowiem stosować wobec osób, które złożyły wniosek o świadczenie pielęgnacyjne przed tą datą.
Podobną interpretację przepisów przedstawił m.in. WSA w Olsztynie w orzeczeniu z 30 stycznia br. (II SA/Ol 912/23) oraz WSA w Poznaniu w wyroku z 6 marca br. (IV SA/Po 105/24)
Inaczej natomiast do art. 63 ustawy z 7 lipca 2023 r. podszedł WSA w Gliwicach. W wyroku z 10 stycznia tego roku (II SA/Gl 1469/23) uznał, że jego wykładnia literalna pozwala na wyrażenie stanowiska, że przepisy w brzmieniu sprzed nowelizacji mają zastosowanie tam, gdzie w decyzji organ przyznał prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przed końcem 2023 r. W konsekwencji rozstrzygnięcia negatywne podlegają uregulowaniom obowiązującym od 1 stycznia br. Dlatego sąd, choć uchylił negatywną decyzję, to jednocześnie umorzył postępowanie administracyjne ze względu na jego bezprzedmiotowość (o świadczenie starał się wnuk na babcię, a zgodnie z nowymi zasadami ono nie przysługuje, gdy osoba niepełnosprawna jest pełnoletnia).
– Ta pierwsza interpretacja przepisów jest korzystna dla opiekunów, i to nie tylko tych zajmujących się dorosłą osobą niepełnosprawną, którym nowe przepisy w ogóle nie dają do niego prawa, lecz także dla tych mających niepełnosprawne dziecko, jeśli zależy im na posiadaniu prawa do świadczenia na starych zasadach ze względu na brak ograniczeń wiekowych w jego wypłacaniu – mówi Eliza Dygas, kierownik działu świadczeń rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Płocku.
Dodaje, że decyzja ta jest również zgodna z wyjaśnieniami Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotyczącymi przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach.
Z kolei Bogumiła Jastrzębska, kierownik działu świadczeń rodzinnych MOPS w Katowicach, zwraca uwagę, że chociaż wspomniane wyroki odnoszą się do wniosków składanych jeszcze w ubiegłym roku, to nie tylko w ich przypadku świadczenie może być przyznane na starych zasadach. Dotyczy to także części wniosków wpływających po 1 stycznia br., a kluczowe jest to, kiedy został złożony wniosek o wydanie orzeczenia. Artykuł 24 ust. 2 ustawy z 28 listopada 2003 r. pozwala bowiem (pod pewnymi warunkami) przyznać świadczenie pielęgnacyjne od miesiąca złożenia wniosku o orzeczenie. W rezultacie od tego momentu powstaje prawo do świadczenia, na które wskazuje art. 63 ustawy z 7 lipca 2023 r., i jeśli nastąpiło to przed 31 grudnia 2023 r., może być przyznane na starych zasadach (przy czym rodzic może zdecydować, że chce je na nowych zasadach).©℗
/>
