Podatki i opłaty lokalne. O co pytają na szkoleniach?

Podatki lokalne są ważnym źródłem finansowania budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Mowa o podatkach m.in. od nieruchomości, rolnym, leśnym, od środków transportowych, opłacanym w formie karty podatkowej, od spadków i darowizn, od czynności cywilnoprawnych. W trakcie szkoleń dla samorządów pojawia się wiele pytań i wątpliwości dotyczących ich wymiaru czy też stosowania ulg. Odpowiadamy na wybrane pytania.

O co pytają na szkoleniach

Czy na magazyn energii przysługuje ulga w podatku rolnym?

ODPOWIEDŹ Podatnikom podatku rolnego przysługuje ulga inwestycyjna z tytułu wydatków poniesionych na zakup i zainstalowanie m.in. urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii (wiatru, biogazu, słońca, spadku wód) – jeżeli wydatki te nie zostały sfinansowane w całości lub w części z udziałem środków publicznych (art. 13 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy o podatku rolnym). Przyznawana po zakończeniu inwestycji ulga inwestycyjna polega na odliczeniu od należnego podatku rolnego od gruntów położonych na terenie gminy, w której została dokonana inwestycja – w wysokości 25 proc. udokumentowanych rachunkami nakładów inwestycyjnych. Odpowiedź na postawione pytanie jest w zasadzie pozytywna. Wszystkie przesłanki ulgi można weryfikować w toku postępowania. Z nakreślonego w pytaniu kontekstu wynika jednak, że podatnik przeprowadził inwestycję obejmującą zakup i instalację źródła energii ze źródeł odnawialnych i to takich, które zostały wprost wymienione w treści przepisu (instalacja fotowoltaiczna służąca wytwarzaniu energii ze słońca). Jednocześnie – na co wskazuje treść faktury – w ramach tej inwestycji podatnik poniósł również wydatki na magazyn energii.

Urządzenie to nie służy co prawda wytwarzaniu energii, jednak, jak należy zauważyć, w przepisie jest mowa o urządzeniach do „wykorzystywania” energii z naturalnych źródeł na cele produkcyjne. Magazyn energii pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie instalacji fotowoltaicznej i spożytkowanie nadwyżek energii z tej instalacji na cele gospodarstwa w innym czasie, np. kiedy instalacja pracuje mniej efektywnie ze względu na warunki pogodowe. Magazyn energii będzie stanowił także urządzenie. Przepis używa ww. terminu bez żadnych dodatkowych określeń (techniczne, budowlane), przez co można go rozumieć szeroko. Już na gruncie wykładni językowej można zatem przyjąć, że magazyn energii będzie się mieścić w ramach wyznaczonych ustawą o podatku rolnym, co jest istotne, gdyż wszelkie przepisy wprowadzające preferencje podatkowe powinny być interpretowane ściśle (ani nie ścieśniająco, ani nie rozszerzająco). Niewątpliwie proponowany wniosek znajduje potwierdzenie w celu przepisów, którym jest promocja energii z OZE w działalności rolnej. Reasumując, zarówno instalacja fotowoltaiczna, jak i magazyn energii mogą być traktowane jako „urządzenia do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii” w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy o podatku rolnym. Wydatek na zakup i instalację takich urządzeń, po spełnieniu pozostałych określonych ustawą warunków, uprawnia do ulgi inwestycyjnej. ©℗

Kto płaci podatek od nieruchomości zajętej pod maszt firmy telekomunikacyjnej?

ODPOWIEDŹ Zakres podmiotowy podatku od nieruchomości określa art. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, z którego wynika, że podatnikami są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące m.in. właścicielami i posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych, użytkownikami wieczystymi gruntów, a także posiadaczami przedmiotów opodatkowania stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Określając katalog podmiotów podatku od nieruchomości (podatników), ustawodawca nie odesłał do przepisów prawa budowalnego, jak to ma miejsce w odniesieniu do przedmiotu opodatkowania, posłużył się natomiast pojęciami znanymi prawu cywilnemu. W ustawie podatkowej nie wprowadzono odrębnych definicji tych terminów, nie dokonano ich modyfikacji. Względy wykładni systemowej powodują, że nie ma wątpliwości, iż tego typu pojęcia jak: właściciel, posiadanie samoistne, posiadanie zależne, użytkowanie wieczyste, należy interpretować zgodnie z regulacjami kodeksu cywilnego (tak w szczególności uchwała siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 marca 2017 r.; sygn. akt II FPS 5/16). Przy czym w orzecznictwie sądowym podkreśla się także, że podatnik będący właścicielem budowli nie musi być jednocześnie właścicielem nieruchomości (gruntu), na którym ta budowla jest posadowiona (ostatnio np. wyrok NSA z 31 sierpnia 2023 r.; sygn. akt III FSK 339/23).

Z powyższego wynika, że rozstrzygające znaczenie dla oceny prawidłowości stanowiska wnioskodawcy będą mieć przepisy kodeksu cywilnego. Należy zatem wskazać, że zgodnie z art. 191 cywilnego tego aktu prawnego własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. Równocześnie należy mieć na uwadze treść art. 47 k.c., który stanowi, że część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych (par. 1), częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego (par. 2), jednakże przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych (par. 3). Z kolei wedle art. 48 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Na tym tle podnosi się, że przedmiot połączony staje się częścią składową dopiero wskutek stałego, a nie chwilowego połączenia go z rzeczą. Natomiast jeżeli połączenie nastąpiło tylko dla przemijającego użytku, to przedmioty połączone nie stają się częściami składowymi, chociażby w razie odłączenia one same albo rzecz, do której zostały przyłączone, miały ulec uszkodzeniu lub istotnej zmianie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 1963 r. o sygn. akt I CR 855/62). Istotne znaczenie ma to, czy zarówno odłączenie, jak i połączenie określonych nakładów następuje w związku z zawieranymi na określony czas umowami najmu (dzierżawy) i sposobem ich wykonywania. Pojęcie przemijającego użytku nie jest równoznaczne z użytkiem krótkotrwałym, a zatem nawet przedmiot przyłączony do rzeczy na czas dłuższy może nie stać się jej częścią składową. Określenie „chwilowy użytek” nie oznacza okresu krótkotrwałego, bo istotna jest nie długość czasu, tylko stałe lub niestałe połączenie (por. wyrok SN z 13 kwietnia 2018 r. o sygn. akt I CSK 522/17).

Nierzadko zdarza się, że właściciel gruntu udostępnia go przedsiębiorstwu telekomunikacyjnemu na ściśle określony czas, a przy tym najemca zobowiązuje się do zdemontowania wszelkich urządzeń po zakończeniu umowy. Przy stwierdzeniu takich okoliczności podatnikiem podatku w odniesieniu do masztu telekomunikacyjnego będzie najemca, ponieważ nie będzie ona częścią składową gruntu.

Ponadto w myśl art. 49 par. 1 k.c. urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. W związku z tym można również spotkać pogląd, wedle którego maszty telefonii komórkowej stanowią urządzenia przesyłowe w rozumieniu art. 49 k.c., a w związku z tym nie stanowią części składowej gruntu. Zasadniczo wchodzą one w skład przedsiębiorstwa telekomunikacyjnego i stanowią infrastrukturę telekomunikacyjną w rozumieniu ustawy – Prawo telekomunikacyjne.

Także z powyższych przepisów można wyprowadzić wniosek, że to nie właściciel gruntu będzie podatnikiem podatku od nieruchomości w stosunku do omawianej budowli. Konieczna jest oczywiście kompleksowa ocena wniosku o wydanie interpretacji i w razie potrzeby wezwanie podatnika do przedstawienia dodatkowych okoliczności faktycznych umożliwiających zajęcie stanowiska. W przypadku urządzeń przesyłowych istotna może być np. kwestia kosztów ich budowy (por. art. 49 par. 2 k.c.). Pamiętać także należy, że organ jest związany stanem faktycznym zawartym we wniosku. Ewentualne wskazanie przez wnioskodawcę w stanie faktycznym wniosku złożonego do gminy, że to najemca jest właścicielem masztu telekomunikacyjnego, w istocie przesądzałoby o treści interpretacji. ©℗

Jak prawidłowo zareagować na żądanie naliczenia odsetek od nadpłaty?

ODPOWIEDŹ Zacznijmy od przypomnienia, że nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem zalicza się z urzędu (nawet bez wniosku) na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych (art. 76 par. 1 ordynacji podatkowej). Jednocześnie od 1 września 2023 r. postanowienie w tej sprawie wydaje się wyłącznie na wniosek podatnika (art. 76a par. 1 ordynacji podatkowej). Przyjmuje się, że postanowienie w sprawie zaliczenia nadpłaty (a także jej oprocentowania) na poczet m.in. zaległych zobowiązań podatkowych odzwierciedla i potwierdza wykonanie czynności rachunkowo-technicznej. Ma ono charakter formalny i samo w sobie nie przesądza ani o istnieniu nadpłaty podatku czy jej oprocentowania, ani o istnieniu zaległości podatkowej, jednakże – skoro jego istotą jest zaliczenie nadpłaty (i jej oprocentowania) na poczet zaległości podatkowej – to w momencie jego wydania te dwa elementy (nadpłata i zaległość) muszą istnieć.

Jeśli organ podatkowy stoi na stanowisku, że oprocentowanie nadpłaty podatnikowi się nie należy, to nie miał podstaw do jego zaliczenia na poczet zaległości podatkowych. Z uwagi na formalno-techniczny charakter ww. postanowienia wniesione przez podatnika zażalenie z zasady nie jest adekwatnym środkiem do kwestionowania tego stanowiska. O tym, w jakich przypadkach i w jakim zakresie może podatnikowi przysługiwać oprocentowanie, decyduje art. 78 ordynacji podatkowej.

W orzecznictwie podatkowym przyjmuje się, że spór dotyczący istnienia i wysokości oprocentowania nadpłaty podatku, na podstawie art. 78 ordynacji, zgodnie z wolą ustawodawcy prowadzony jest w adekwatnym do tego przedmiotu postępowaniu podatkowym, które kończy się wydaniem administracyjnej decyzji podatkowej, natomiast w odrębnym postępowaniu – art. 76 par. 1 i art. 76a par. 1 ordynacji podatkowej – organ podatkowy rozstrzyga postanowieniem: w obszarze zaliczenia nadpłaty podatku i zaliczenia oprocentowania nadpłaty podatkowej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 stycznia 2023 r.; sygn. akt. III FSK 1474/21). Można zatem stwierdzić, że podatnik nie ma racji, twierdząc w zażaleniu na postanowienie o zaliczeniu nadpłaty, że powinno ono uwzględniać także oprocentowanie nadpłaty, którego istnienie organ podatkowy kwestionuje. Jednak jeśli podatnik formułuje w stosunku do organu podatkowego żądanie zwrotu oprocentowania nadpłaty, to w rezultacie organ podatkowy powinien przeprowadzić odrębne postępowanie podatkowe i w jego ramach ocenić, czy zachodzą przesłanki wypłaty oprocentowania określone w art. 78 ordynacji podatkowej, a następnie wydać w tym zakresie decyzję podatkową.

Organ podatkowy będzie mógł odmówić zwrotu oprocentowania w przypadku nadpłaty wynikającej z decyzji stwierdzającej nadpłatę, jeżeli będzie w stanie wykazać, że dokonał jej zwrotu w terminie ustawowym, a w przypadku długotrwałych postępowań w sprawie stwierdzenia nadpłaty także, jeżeli wykaże, że podatnik przyczynił się do opóźnienia w wydaniu decyzji.

Natomiast brak reakcji na artykułowane przez podatnika żądanie zwrotu oprocentowania nadpłaty może wywołać w nim przekonanie, że zwrot jest uzasadniony, a organ pozostaje w bezczynności, co w konsekwencji może skutkować skargą do sądu administracyjnego. ©℗