Coraz częściej do sieci trafiają filmy pokazujące urzędników w trakcie dokonywania przez nich czynności służbowych. Tymczasem rozpowszechnianie wizerunku szeregowego pracownika urzędu bez jego zgody jest niezgodne z prawem.
W dobie powszechnej dostępności urządzeń umożliwiających nagrywanie dźwięku i obrazu problem konieczności ochrony wizerunku rozumianego jako dostrzegalne cechy człowieka pozwalające na jego identyfikację nabiera szczególnego znaczenia. Niestety nadal wzbudza kontrowersje. Zazwyczaj nieporozumienia wynikają z niewłaściwego interpretowania podstawowych pojęć ustawowych.
Kiedy zgoda jest wymagana
Zasadą jest konieczność uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku osoby na nim przedstawionej. Jednak zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych.
– Nie jest więc tak, że w stosunku do każdego urzędnika mamy do czynienia z wyjątkiem od ogólnej zasady niedopuszczalności rozpowszechniania wizerunku bez wyraźnego zezwolenia portretowanego, który został przewidziany w art. 81 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (patrz: ramka). Właśnie zgodnie z tym przepisem zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych. Nie sposób uznać, że zdjęcie lub nagranie wideo tzw. szeregowego urzędnika w pracy spełnia to kryterium – mówi dr hab. Marlena Sakowska-Baryła, radca prawny i partnerka w Marlena Sakowska-Baryła, Czaplińska Kancelaria Radców Prawnych w Łodzi.
Dodaje, że na prawidłowość takiego rozumowania wskazuje także orzecznictwo. Warto tu wspomnieć chociażby o bardzo często w takim kontekście przywoływanym wyroku TK z 20 marca 2006 r. (sygn. akt K 17/05) czy też wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 26 maja 2020 r. (sygn. akt I ACa 13/20), który odnosi się właśnie do kwestii rozpowszechniania wizerunku funkcjonariusza publicznego w internecie.
Wynika z nich, że w zderzeniu prawa obywatela do informacji z prawem do prywatności osoby, której wizerunek ma być rozpowszechniany, nie istnieje formuła zagwarantowania obywatelom dostępu do informacji za wszelką cenę. Dlatego wkroczenie w sferę prywatności osoby powszechnie znanej, pełniącej funkcje publiczne musi pozostawać w związku z wykonywaną przez tę osobę działalnością publiczną. Poza tym przy ocenie, czy mamy do czynienia z osobą powszechnie znaną, trzeba uwzględniać krąg odbiorców wizerunku. Rozpowszechnianie na szerszym terytorium wizerunku osoby powszechnie znanej jedynie lokalnie (np. miejscowego radnego) nie pozwala powoływać się na wyjątek z art. 81 prawa autorskiego.
Urzędnik nie zawsze osobą powszechnie znaną
Z art. 115 par. 13 kodeksu karnego wynika, ze urzędnik jest funkcjonariuszem publicznym. Na tej podstawie niesłusznie przyjmuje się, że jest osobą publiczną. Ten zaś termin jest mylony z występującym na gruncie art. 81 prawa autorskiego sformułowaniem „osoba powszechnie znana”. Dlatego panuje uproszczone powszechne błędne przekonanie, że wyjątek (brak konieczności uzyskiwania zgody) z założenia dotyczy każdego urzędnika.
– Pojęcia funkcjonariusza publicznego i osoby publicznej nie są tożsame. W praktyce mogą mieć pewien wspólny obszar – jeśli funkcjonariusz w istocie jest osobą powszechnie znaną z racji sprawowanej funkcji lub zakresu wykonywanych obowiązków (np. wójt, burmistrz, prezydent), rozpowszechnianie jego wizerunku może być usprawiedliwione – podkreśla dr hab. Marlena Sakowska-Baryła.
Utrwalanie a rozpowszechnianie
Kolejne nieporozumienia wynikają też z braku rozróżniania pojęć utrwalania wizerunku (najczęściej w postaci filmu czy zdjęcia) i rozpowszechniania wizerunku. W art. 81 prawa autorskiego mowa wyłącznie o zgodzie na rozpowszechnianie wizerunku. Rozpowszechnianiem jest udostępnianie wizerunku w taki sposób, że nie można określić z góry, ile osób się z nim zapozna (np. nie można określić, ile osób obejrzy post na Facebooku). Zatem samo utrwalanie (nagrywanie) urzędnika jest dopuszczalne (o ile nie narusza jego dóbr osobistych). Natomiast do rozpowszechniania jest wymagana zgoda, chyba że rozpowszechniający może się odwołać do jednego z wyjątków (w których uzyskiwanie zgody nie jest wymagane) z art. 81 prawa autorskiego.©℗
Artykuł 81. Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku
1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
■ osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
■ osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.©℗
