Osoby, które chcą aktywnie uczestniczyć w życiu swojej małej społeczności i ją zmieniać, mają coraz więcej narzędzi. Są nimi np. budżety partycypacyjne. Ci, którzy chcą zainwestować własne środki, mogą podjąć inicjatywę lokalną.
Czy możemy podjąć inicjatywę obywatelską
Chcielibyśmy razem z sąsiadami wyremontować miejski plac zabaw, o którego odnowę od lat bezskutecznie prosimy urzędników. Główną barierą są chyba pieniądze albo brak czasu na zajęcie się tą sprawą. Jak wyliczyliśmy, nie potrzeba wiele środków. Jesteśmy w stanie pokryć koszty z własnej kieszeni. Może potrzebowalibyśmy sprzętu do wykonania trudniejszych prac remontowych. Czy możemy liczyć na wsparcie gminy?
TAK
Aby zrealizować projekt, na który mieszkańcy nie potrzebują pieniędzy z budżetu gminy, mogą podjąć inicjatywę lokalną. W tym celu powinni złożyć wniosek o realizację zadania publicznego do jednostki samorządu terytorialnego, na terenie której zamieszkują. Trzeba w nim opisać m.in. planowane przedsięwzięcie. Gmina określa tryb i szczegółowe kryteria oceny wniosków o realizację zadania publicznego. Powinny one uwzględniać przede wszystkim wkład pracy społecznej w realizację inicjatywy. Dokonując oceny wniosku, bierze pod uwagę np. celowość zadania z punktu widzenia potrzeb społeczności lokalnej.
VAT po wyroku TSUE: Rewolucja w rozliczeniach gmin to fakt

Zobacz również
Podstawa prawna
Art. 19b–c ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.).
Czy trzeba podpisać umowę z urzędem
Zaproponowałam gminie, że wspólnie ze znajomymi odnowimy miejski ogródek. Złożyłam wniosek, który został pozytywnie rozpatrzony. Urzędnicy teraz domagają się podpisania umowy na wykonanie tego zadania. Czy muszę ją zawierać?
TAK
Osoby, które proponują inicjatywę lokalną, po uwzględnieniu wniosku przez gminę muszą podpisać umowę. Samorząd jest zobowiązany zawrzeć kontrakt na czas określony na wykonanie inicjatywy lokalnej z wnioskodawcą. W niej osoby, które podejmują się danego zadania, zobowiążą się do świadczenia pracy społecznej albo też przekazania świadczeń pieniężnych lub rzeczowych. Z kolei gmina może na czas trwania umowy przekazać wykonawcy rzeczy konieczne do wykonania przedsięwzięcia. Trzeba też będzie opracować dokumenty niezbędne do przeprowadzenia inicjatywy lokalnej, w tym harmonogram i kosztorys.
Podstawa prawna
Art. 19d–g ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.).
Czy mam wpływ na decyzje rady gminy
Mam kilka pomysłów na to, co można by zmienić w mojej dzielnicy. Potrzebne są na to środki. Nie wiem jednak, jak nakłonić samorząd do realizacji mojej propozycji. Czy istnieje jakiś sposób?
TAK
Coraz więcej samorządów tworzy budżety partycypacyjne. Są to wydzielone z funduszu gmin pieniądze, o których przeznaczaniu decydują mieszkańcy. Każda gmina określa własne zasady wyboru projektów. Zazwyczaj przebiega to w ten sposób, że mieszkańcy mogą zgłaszać swoje pomysły, w których proponują, na co powinny zostać wydane pieniądze, np. na budowę ścieżek rowerowych, oznaczenie tablic informacyjnych alfabetem Braille’a itd. Następnie pozostali mieszkańcy biorą udział w głosowaniu, w którym zdecydują, na co mają zostać ostatecznie przeznaczone. Później realizacja wybranego wniosku jest uzgadniana z mieszkańcem, który zaproponował projekt.
Podstawa prawna
Art. 5b ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1515).
Wydatki samorządów na kulturę praktycznie nie istnieją

Zobacz również
Czy można zrealizować każdy pomysł
Złożyłem wniosek w sprawie inicjatywy lokalnej. Jednak gmina nie uwzględniła mojej prośby. Wskazała, że proponowany przeze mnie projekt nie mieści się w katalogu działań wskazanych w ustawie, które mogą być zrealizowane w ramach zadania publicznego. Czy gmina musi zaaprobować każdy projekt?
NIE
Prawdą jest, że ustawa określa, jakie inicjatywy mogą być zrealizowane w ramach zadania publicznego. Jest to działalność:
- wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, obejmująca w szczególności budowę, rozbudowę lub remonty dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury,
- charytatywna,
- podtrzymująca i upowszechniająca tradycję narodową, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej,
- na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego,
- na rzecz kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego,
- będąca promocją i organizacją wolontariatu,
- edukacyjna, oświatowa i wychowawcza,
- w sferze kultury fizycznej i turystyki,
- na rzecz ochrony przyrody oraz zwierząt,
- na rzecz porządku i bezpieczeństwo publicznego.
Zatem te działania są określone bardzo szeroko. Warto zapytać w urzędzie, jak odpowiednio sformułować wniosek, aby przedstawione przedsięwzięcie mieściło się w katalogu tych zadań.
Podstawa prawna
Art. 19b ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.).
Czy można przeprowadzić referendum
Domagamy się przeprowadzenia plebiscytu lokalnego. Czy grupa mieszkańców może je zainicjować?
TAK
Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:
- grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego – także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy;
- statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego;
- organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.
W referendum lokalnym mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę:
- w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki;
- co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki;
- w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę.
Przedmiotem referendum gminnego może być również:
- odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta);
- samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.
Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami. Mają prawo brać w nim udział tylko osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze.
Podstawa prawna
Art. 4c ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.).
Art. 11 ustawy z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 706 ze zm.).
Czy samorząd wynajmie lokal na wystawę
Na naszym osiedlu zebrała się grupa osób, która chciałaby podejmować wspólne inicjatywy kulturalne. W najbliższym czasie chcielibyśmy zorganizować wystawę. Planujemy też mały koncert. Niestety nie mamy miejsca, w którym moglibyśmy realizować nasze pomysły. Czy możemy liczyć na pomoc gminy?
TAK
Niektóre miasta proponują swoim mieszkańcom wynajem lokali na preferencyjnych warunkach na takie przedsięwzięcia. Najpierw trzeba zorientować się, czy gmina w ogólne daje taką możliwość. Jeżeli tak, trzeba skierować wniosek do włodarza. W nim należy wskazać, na jakie przedsięwzięcia lokal ma być wykorzystywany oraz w jakim terminie. Niektóre miasta oferują takie miejsca jedynie grupom bardziej zorganizowanym, czyli np. organizacjom pozarządowym czy innym podmiotom działającym na rzecz pożytku publicznego.
Podstawa prawna
Art. 6–7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1515).
Czy głos mieszkańców się liczy
Często zaskakują mnie przedsięwzięcia, na które zdecydują się urzędnicy. Na przykład ostatnio pod moim blokiem wybudowano nowy plac zabaw. Nie mam dzieci, więc zupełnie nie jest dla mnie przydatny. Dodatkowo w godzinach popołudniowych jest teraz bardzo głośno. Decyzja tym bardziej dziwi, że nieopodal w parku jest plac zabaw, z którego dzieci mogą korzystać. Dziwi mnie też remont chodnika, który niedawno był kładziony. W mojej ocenie ostatnie wydatki publicznych władz świadczą o tym, że urzędnicy marnotrawią pieniądze publiczne. Czy mam prawo kwestionować takie pomysły?
TAK
Mieszkańcy mogą brać udział w konsultacjach społecznych planowanych przez gminę przedsięwzięć. Na przykład na stronach internetowych urzędów znajdują się informacje o planowanych działaniach. Uwagi można nadsyłać e-mailem lub pocztą. Gmina powinna je rozpatrzyć, podejmując decyzję o danym przedsięwzięciu. Nie musi się jednak z nimi zgodzić ani ich uwzględnić.
Podstawa prawna
Art. 6–7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1515).