Ośrodek kultury jako inkasent opłaty targowej ma prawo do wynagrodzenia

Nasz gminny ośrodek kultury jest organizatorem różnych imprez, festynów. Chcielibyśmy, aby był on również inkasentem opłaty targowej podczas nich. Czy wyznaczając na inkasenta opłaty targowej instytucję kultury, należy ustalić też wynagrodzenie za inkaso?

Z art. 15 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.) wynika, że rada gminy może wprowadzić opłatę targową. Pobiera się ją od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Przy czym targowiskami są wszelkie miejsca, w których jest prowadzona sprzedaż. Opłacie targowej nie podlega sprzedaż dokonywana w budynkach lub w ich częściach. Co istotne, tę opłatę pobiera się niezależnie od należności przewidzianych w odrębnych przepisach za korzystanie z urządzeń targowych oraz za inne usługi świadczone przez prowadzącego targowisko.

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że rada gminy w drodze uchwały określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłat określonych w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Podjęcie uchwały w tej sprawie jest niejako naturalną koniecznością wynikającą z wprowadzenia opłaty targowej na terenie danej gminy. Zarazem bez takiej uchwały nie jest możliwe pobieranie opłaty targowej, gdyż to właśnie z niej (a nie z ustawy) wynikają konkretne stawki tej należności. Uchwała jest więc samoistnym źródłem obowiązku zapłaty opłaty targowej w określonej wysokości i już chociażby z tego powodu powinna stanowić zupełną i kompleksową regulację tej materii (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 30 września 2020 r., sygn. akt I SA/Gl 1619/19).

Wyznaczenie pobierających

Dla odpowiedzi na postawione na wstępie pytanie kluczowe znaczenie ma jednak art. 19 u.p.o.l., w którym postanowiono m.in., że rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór opłaty targowej w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso, a także wprowadzić obowiązek prowadzenia przez inkasentów ewidencji osób, o których mowa w art. 17 ust. 1, zobowiązanych do uiszczania opłaty miejscowej, oraz określić szczegółowy zakres danych zawartych w tej ewidencji, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego poboru opłaty miejscowej.

Zatem z powyższego należy wnioskować, że rada gminy w ramach ustawowej kompetencji jest uprawniona do poboru opłaty targowej poprzez inkaso. W konsekwencji natomiast musi określić inkasentów i wysokość ich wynagrodzenia. W orzecznictwie regionalnych izb obrachunkowych wskazuje się, że w myśl art. 18 ust. 2 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym radzie przysługuje prawo podejmowania uchwał w sprawach podatków i opłat, ale wyłącznie w granicach określonych w odrębnych ustawach. Przepisem rangi ustawowej zawierającym upoważnienie dla rady gminy w sprawie inkasa opłaty targowej jest art. 19 pkt 2 u.p.o.l., z którego wynika, że rada gminy może, w drodze uchwały, zarządzić pobór opłat (tu opłaty targowej) w drodze inkasa oraz wyznaczyć inkasentów i określić wysokość wynagrodzenia za inkaso (por. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 10 sierpnia 2022 r., nr XX.69.S.2022; www.bip.szczecin.rio.gov.pl).

Dodatkowe zadanie

Jednak szczególnie użyteczna będzie uchwała Kolegium RIO w Poznaniu z 21 czerwca 2023 r. (nr 17/895/2023; www.bip.poznan.rio.gov.pl), w ramach której organ nadzoru również weryfikował legalność postanowień uchwały rady gminy w sprawie wprowadzenia opłaty targowej, określenie zasad jej poboru, terminów płatności i wysokości stawek. Rada gminy wyznaczyła na inkasenta gminny ośrodek kultury, przy czym nie określono wynagrodzenia za inkaso. Organ nadzoru podczas dokonywania oceny prawnej ww. rozwiązania legislacyjnego zwrócił uwagę na kilka kwestii.

Po pierwsze, wskazał, że w następstwie powyższego rada gminy istotnie naruszyła art. 19 pkt 2 u.p.o.l. poprzez niewypełnienie w całości obowiązku zawartego we wskazanym przepisie. Po drugie, zwrócono uwagę na art. 28 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, z którego wynika, że instytucja kultury pokrywa koszty bieżącej działalności i zobowiązania z uzyskiwanych przychodów, którymi są przychody z prowadzonej działalności, w tym ze sprzedaży składników majątku ruchomego, przychody z najmu i dzierżawy składników majątkowych, dotacje podmiotowe i celowe z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, środki otrzymane od osób fizycznych i prawnych oraz z innych źródeł. Organizator przekazuje instytucji kultury środki finansowe w formie dotacji podmiotowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizowanych zadań statutowych, w tym na utrzymanie i remonty obiektów, dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji oraz dotacji celowej na realizację wskazanych zadań i programów.

Po trzecie, organ nadzoru stwierdził, że zlecenie gminnemu ośrodkowi kultury dodatkowego zadania – w omawianym wypadku wyznaczenie go na inkasenta opłaty targowej – wymaga zapewnienia środków finansowych niezbędnych do realizacji tego zadania w trybie określonym przepisami prawa przewidzianymi dla rodzaju zlecanego zadania. Na koniec podkreślono, że dochody z tytułu opłaty targowej stanowią w całości dochód budżetu gminy, a nie przychód instytucji kultury. Finalnie RIO stwierdziła nieważność w całości uchwały rady gminy.

Podsumowując: gminny ośrodek kultury to instytucja kultury finansowana z różnych źródeł, w tym dotacjami z budżetu macierzystej jednostki. Wykonywanie dodatkowych zadań powinno być jednak zrekompensowano wynagrodzeniem – czego wymaga jednoznacznie ustawodawca. ©℗