Jeśli zwiększa się w budżecie rozchody na pożyczki, to należy też podwyższyć limity uprawnień dla wójta

Regionalna izba odwoławcza podważyła nam uchwałę budżetową zwiększającą rozchody z tytułu udzielania pożyczek przez gminę do kwoty 200 tys. zł. Zarzuciła nam, że w uchwale nie wskazano limitu wysokości pożyczek udzielanych przez wójta w 2023 r. Czy jest to błąd wymagający naprawy? Czy jest potrzebna uchwała rady gminy, czy może wystarczy zarządzenie wójta?

Zarzuty RIO są uzasadnione. Z art. 262 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) wynika, że czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek, innych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2, oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także emisji papierów wartościowych dokonuje dwóch członków zarządu wskazanych w uchwale przez zarząd, z zastrzeżeniem ust. 2. Czynności tych w gminie dokonuje wójt, burmistrz, prezydent miasta, a dla ich ważności jest konieczna kontrasygnata skarbnika jednostki samorządu terytorialnego.

Wzajemne powiązanie

Udzielanie pożyczek z budżetu samorządowego musi jednak być poparte odpowiednimi zapisami w uchwale budżetowej w kontekście przychodów i rozchodów. Z art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. c u.f.p. wynika, że do kategorii przychodów budżetów JST zalicza się spłaty pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych. Z kolei w art. 6 ust. 2 pkt 3 u.f.p. podano, że rozchodami publicznymi są spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów. Przepisem wiążącym ww. parametry budżetowe jest art. 212 ust. 1 pkt 4 i 5 u.f.p., gdzie postanowiono, że uchwała budżetowa określa m.in.:

• łączną kwotę planowanych przychodów budżetu JST,
• łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu JST.

Z kolei z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) wynika, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy „podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym”.

Uchwały RIO

Na kanwie tej ostatniej regulacji, w uchwale Kolegium RIO w Szczecinie z 29 marca 2021 r. (nr VII.47.K.2021, www.bip.szczecin.rio.gov.pl) m.in. wskazano, że czynności udzielenia pożyczki dokonuje organ wykonawczy w ramach swoich ustawowych uprawnień do wykonywania budżetu, a kompetencja organu stanowiącego w zakresie udzielanych pożyczek, wynikająca z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g., sprowadza się do corocznego ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń, które w danym roku budżetowym są udzielane przez organ wykonawczy.

Natomiast w uchwale Kolegium RIO w Kielcach z 21 kwietnia 2017 r. (nr 14/2017) zaakcentowano, że czynność udzielenia pożyczki, czyli wybór podmiotu, ustalenie kwoty i celu pożyczki, zawarcie umowy, należy do wyłącznej kompetencji organu wykonawczego gminy.

Na szczególną uwagę zasługuje uchwała Kolegium RIO w Gdańsku z 6 czerwca 2023 r. (nr 087/g272/Z/23; www bip.gdansk.rio.gov.pl), które weryfikowało uchwałę rady gminy w sprawie zmiany uchwały budżetowej. Organ nadzoru stwierdził istotne naruszenie prawa polegające na braku określenia w uchwale budżetowej maksymalnej wysokości pożyczek udzielanych przez wójta w roku budżetowym w związku z zaplanowaniem w rozchodach budżetu udzielenia pożyczki w wysokości 120 000 zł. W ramach argumentacji prawnej powołano się m.in. na ww. przepis ustawy o samorządzie gminnym oraz na art. 212 ust. 1 pkt 10 u.f.p., z którego wynika, iż uchwała budżetowa określa inne postanowienia, których obowiązek umieszczania w uchwale budżetowej wynika z postanowień organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Następnie podkreślono: „Z uwagi na fakt, że Rada Gminy ustaliła w rozchodach budżetu udzielenie wskazanej pożyczki, co związane jest z wykonywaniem budżetu – postanowienia w tym zakresie należało zawrzeć w treści normatywnej uchwały budżetowej na 2023 rok”. Podkreślono równocześnie, że „brak ustalenia w uchwale budżetowej maksymalnej wysokości pożyczek udzielanych przez wójta w roku budżetowym skutkuje brakiem możliwości udzielenia przez organ wykonawczy przedmiotowej pożyczki”. Organ nadzoru nakazał radzie gminy dokonanie zmian w uchwale budżetowej poprzez ustalenie maksymalnej wysokości pożyczek udzielanych przez wójta w roku budżetowym w określonym terminie.

Podsumowując: zwiększenie środków przeznaczonych na udzielenie pożyczek powinno być skorelowane z ustaleniem odpowiedniego limitu dla wójta gminy do ich udzielania. Oznacza to w opisanym przypadku konieczność wprowadzenia do uchwały budżetowej kwoty 200 tys. zł jako maksymalnej wysokości pożyczek udzielanych przez wójta w roku budżetowym 2023. Zmiana ta musi zostać wprowadzona na podstawie uchwały rady gminy, ustawodawca zastrzegł bowiem tę prerogatywę dla tego właśnie organu gminy. Podjęcie zarządzenia przez wójta byłoby pozbawione podstaw prawnych. ©℗