Gmina nie może zrezygnować z wynagrodzenia dla płatnika składek do ZUS

Regionalna izba obrachunkowa zarzuciła urzędowi gminy brak poboru należnego wynagrodzenia z tytułu wykonywania funkcji płatnika przy wypłacaniu świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w razie choroby. Czy popełniono błąd? Czy możemy odwołać się od takiego zalecenia pokontrolnego?

W art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.s.) postanowiono, że „płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc (…) nie później niż:

• do 5. dnia następnego miesiąca – dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych;
• do 15. dnia następnego miesiąca – dla płatników składek posiadających osobowość prawną;
• do 20. dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników składek”.

Nie ma więc wątpliwości co do tego, że płatnicy składek o statusie samorządowym zobligowani są do terminowego odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Natomiast brak realizacji tego wymogu oznacza nie tylko naruszenie przepisów ubezpieczeniowych, ale i w praktyce wiąże się z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. W art. 14 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych postanowiono, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest „nieopłacenie w terminie przez jednostkę sektora finansów publicznych:

1) składek na ubezpieczenia społeczne,

2) składek na ubezpieczenie zdrowotne,

3) składek na Fundusz Pracy,

4) składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

5) wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

6) składek na Fundusz Solidarnościowy

– albo ich opłacenie w kwocie niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia”.

Pobór do budżetu

W kontekście poruszonej problematyki problem jest zgoła odmienny, związany jest bowiem nie z brakiem uiszczania należności składkowych do ZUS, a z brakiem poboru przez płatnika do budżetu samorządowego pewnej części z pobranych składek jako wynagrodzenia. W art. 3 ust. 2 u.s.u.s. postanowiono, że „za wykonywanie zadań związanych z ustalaniem prawa do świadczeń i ich wysokości oraz wypłatą świadczeń z ubezpieczenia chorobowego płatnicy składek mają prawo do wynagrodzenia. Wynagrodzenia płatników składek określa się jako procent kwoty tych świadczeń. Wysokość stopy procentowej oraz tryb rozliczenia tego wynagrodzenia określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego”. Natomiast z ww. rozporządzenia wynika m.in., że wynagrodzenie przysługujące płatnikowi składek z tytułu wykonywania zadań związanych z ustalaniem prawa i wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ich wypłatą wynosi 0,1 proc. kwoty prawidłowo wypłaconych świadczeń. Kwota przysługującego płatnikowi wynagrodzenia potrącana jest z należnych od płatnika składek na ubezpieczenia społeczne. Płatnik składek dokonuje rozliczenia należnego mu wynagrodzenia w deklaracji rozliczeniowej składanej za miesiąc, w którym dokonał wypłaty świadczeń. Jeśli wynagrodzenie, o którym mowa w par. 1, zostało potrącone bezpodstawnie, jego zwrotu dokonuje płatnik składek w deklaracji rozliczeniowej za następny miesiąc.

RIO: to naruszenie

Podobną ocenę zaprezentowano w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy z 17 kwietnia 2023 r. (znak RIO-KF-4104-41/2022; www.bip.bydgoszcz.rio.gov.pl). W ramach tego dokumentu jako nieprawidłowość wskazano „brak poboru przez urząd gminy (działającego jako płatnik składek ZUS) wynagrodzenia z tytułu wykonywania zadań związanych z ustalaniem prawa i wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ich wypłatą”.

A zatem w sytuacji opisywanej przez czytelnika ustalenia kontrolne RIO wydają się być prawnie uzasadnione. Skoro przepisy przewidują konkretne uprawnienie dla płatnika składek (w tym przypadku o statusie samorządowej jednostki budżetowej), to płatnik powinien to uprawnienie zrealizować, czyli pobrać odpowiedni procent od prawidłowo wypłaconych świadczeń. Teoretycznie jednostce samorządowej przysługuje możliwość kwestionowania ustaleń kontrolnych, jednakże w praktyce może to się okazać nieskuteczne, z uwagi na ww. regulacje prawne rozporządzenia. ©℗