Nie każdemu strażakowi przysługuje ekwiwalent za szkolenie

Mamy poważną wątpliwość związaną z wypłacaniem ekwiwalentu za szkolenia dla strażaków. Czy przysługuje on za każde szkolenie, w tym szkolenia podstawowe? Czy gmina może go wypłacić każdemu strażakowi OSP? Przepisy tego nie precyzują, a wójt obawia się naruszenia ustawy o finansach publicznych.

Z art. 44 ust. 2 i 3 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) wynika, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków (ust. 2). Ponadto wydatki publiczne powinny być dokonywane:

1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,

b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;

2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;

3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań (ust. 3).

Powyższe podstawowe reguły wydatkowe powinny być uwzględniane w odniesieniu do każdego z wydatków ponoszonych przez jednostki samorządowe. Dotyczy to m.in. wydatków ponoszonych w ramach ustawy z ochotniczych strażach pożarnych (dalej: u.o.s.p.).

Możliwe wydatki

Powinności finansowe gminy wobec jednostek ochotniczej straży pożarnej uregulowano w art. 10 ust. 1 u.o.s.p., gdzie postanowiono, że w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym:

1) obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie i środki łączności oraz ich utrzymanie;

2) ubezpieczenie strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań;

3) badania lekarskie strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych;

4) badania lekarskie kandydatów na strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w szkoleniu podstawowym przygotowującym do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych.

W kontekście poruszonej problematyki na uwagę zasługuje również art. 15 ust. 1, gdzie postanowiono, że „strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny”. Należy też pamiętać, że wysokość ekwiwalentu pieniężnego ustala, nie rzadziej niż raz na dwa lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały. Przy czym wysokość ekwiwalentu pieniężnego nie może przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego, naliczanego za każdą rozpoczętą godzinę od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej. Ekwiwalent pieniężny jest wypłacany z budżetu właściwej gminy.

Znaczenie ma także art. 8 u.o.s.p., gdzie postanowiono, że do udziału w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych jest uprawniony strażak OSP, który:

1) ukończył 18 lat, a nie ukończył 65 lat, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1;

2) posiada aktualne ubezpieczenie, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2;

3) posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych;

4) odbył szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy;

5) ukończył z wynikiem pozytywnym szkolenie podstawowe przygotowujące do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych

– zwany dalej „strażakiem ratownikiem OSP”.

Z kolei w art. 1 ust. 3 u.o.s.p. postanowiono, że ochotnicze straże pożarne zrzeszają członków ochotniczych straży pożarnych, zwanych dalej „strażakami OSP”.

Co mówią RIO

W kontekście zadanego pytania warto także sięgnąć do stanowiska Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku zawarte w piśmie z 3 lutego 2023 r. (znak RIO.II.025-4//23, bip.bialystok.rio.gov.pl). Dotyczyło ono wypłacania członkom OSP ekwiwalentu za uczestnictwo w szkoleniu podstawowym. W podanym piśmie zauważono, że „nie każdy członek OSP i jednocześnie strażak OSP jest strażakiem ratownikiem OSP”. Powołano się również na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 7 lipca 2022 r. (sygn. akt II SA/Bk 373/22), gdzie m.in. wskazano, że pojęcie strażaka ratownika ochotniczej straży pożarnej, o którym mowa w art. 15 ust. 1 u.o.s.p., jest węższe niż pojęcie członka ochotniczej straży pożarnej czy strażaka ochotniczej straży pożarnej. Następnie podkreślono, że członek OSP, który spełni wszystkie wymagania z art. 8 u.o.s.p., w tym ukończy z wynikiem pozytywnym szkolenie podstawowe przygotowujące do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych, staje się strażakiem ratownikiem OSP i od tej chwili na podstawie art. 15 ust. 1 u.o.s.p. nabywa uprawnienia do ekwiwalentu za udział w szkoleniach, w których będzie uczestniczył jako strażak ratownik OSP.

Zatem z powyższego wynika, że nie każdy strażnik OSP może liczyć na ekwiwalent za szkolenie. Będzie przysługiwał on jedynie strażakowi ratownikowi OSP, a nie członkowi OSP czy strażakowi OSP. Wypłata tego świadczenia niezgodnie z przepisami może skutkować naruszeniem wspomnianych na wstępie reguł wydatkowych, a w konsekwencji może to nawet spowodować odpowiedzialność wójta gminy w zakresie dyscypliny finansów publicznych. ©℗