Długi osób zalegających z alimentami nie będą się przedawniały – taką zasadę wprowadza wchodząca dziś w życie ustawa. Dzięki nowym przepisom gmina samodzielnie ustali niektóre dane potrzebne do przyznawania świadczeń.
Kryterium dochodowe, od którego uzależnione jest prawo do świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego (FA), będzie waloryzowane co trzy lata w oparciu na skumulowanym, procentowym wzroście najniższego wynagrodzenia za pracę za ten okres. Taki sposób weryfikacji progu przewiduje ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie niektórych ustaw związanych ze świadczeniami na rzecz rodziny (Dz.U. poz. 1162 ze zm.), która wchodzi dziś w życie. Nowe przepisy wprowadzają też wiele ułatwień w postępowaniach dotyczących przyznawania zasiłków na dzieci i świadczeń z FA.
Bez przedawnienia
Do tej pory przepisy ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 877) nie określały żadnego, stałego mechanizmu podnoszenia kryterium w FA. Jego ewentualna podwyżka zależała od decyzji rządu i w efekcie od 2008 r., kiedy fundusz powstał, doszło do tego tylko dwa razy – w latach 2019 i 2020. To zaś wpłynęło na zmniejszenie liczby dzieci uprawnionych do świadczeń. Teraz reguły weryfikacji będą wpisane wprost w ustawie, przy czym uchwalone przez Sejm rozwiązanie nie jest jednak do końca korzystne dla rodziców. Po raz pierwszy bowiem do waloryzacji kryterium na nowych zasadach dojdzie dopiero w 2023 r., przy ustalaniu prawa do wsparcia na okres ruszający 1 października 2023 r. Ponadto próg będzie zmieniał się co trzy lata, a nie co roku – choć apelowali o to samotni rodzice od lat walczący o zmiany w funduszu. To oznacza, że trend spadkowy będzie się utrzymywał i coraz więcej dzieci nie będzie kwalifikowało się do wsparcia.
Z FA wiąże się też zmiana dotycząca należności dłużników alimentacyjnych z tytułu wypłaconych ich dzieciom świadczeń, które są przez gminy zgłaszane do biur informacji gospodarczej (BIG), prowadzących rejestry zadłużonych. Obecnie przepisy regulujące funkcjonowanie tych instytucji zakładają, że długi rodziców uchylających się od alimentacji, jeśli są starsze niż sześć lat, nie podlegają zgłoszeniu do BIG, a te figurujące w rejestrach są usuwane. Natomiast zgodnie z wchodzącą w życie ustawą przepisy te nie będą miały zastosowania do należności alimentacyjnych zgłaszanych przez gminy (na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów). Oznacza to, że dłużnik, za którego alimenty płaci gmina, dłużej będzie figurował w rejestrze. Przy czym ten przepis zacznie działać po sześciu miesiącach od jej ogłoszenia, czyli od 29 grudnia br.
– Wydaje się to o tyle zasadne, że długi alimentacyjne mają szczególny charakter, a umieszczenie ich w BIG jest jednym z narzędzi mobilizowania rodziców do spłacania należności – mówi Eliza Dygas, kierownik działu świadczeń rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) w Płocku.
Mniej dokumentów
Na mocy ustawy z 24 czerwca br. rozszerzony zostaje katalog informacji potrzebnych do przyznania świadczeń rodzinnych oraz z FA, które gmina będzie ustalać samodzielnie drogą elektroniczną. To oznacza, że nie będzie już konieczności dołączania przez rodziców oświadczeń i zaświadczeń potwierdzających takie dane jak wysokość dochodów osiąganych przez członków rodziny poniżej 26. roku życia, które są zwolnione z podatku (zerowy PIT dla młodych) oraz kwoty zwracanej rodzicom przez urząd skarbowy z uwagi na niewykorzystanie ulgi podatkowej na dzieci. Organ przyznający świadczenia będzie również z systemu ePodatki pozyskiwał dane o wysokości przychodu i podatku osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtowo (dotychczas konieczne było do tego zaświadczenie od fiskusa).
– Jest to na pewno duże ułatwienie dla wnioskujących o świadczenia, którzy mają problemy zwłaszcza z podaniem prawidłowej kwoty dochodu objętego zerowym PIT dla młodych. Jednocześnie przyczyni się to do usprawnienia procesu przyznawania wsparcia na dzieci, bo nie będzie trzeba wzywać rodziców, aby coś wyjaśnili lub uzupełnili dokumenty – podkreśla Edyta Ciesielska, kierownik działu świadczeń rodzinnych MOPR w Kielcach.
Co istotne, z przepisów przejściowych wynika, że gminy będą same ustalać wysokość dochodów opodatkowanych ryczałtem przy rozpatrywaniu wniosków na nowy okres świadczeniowy w FA, który zacznie się 1 października br., oraz na nowy okres zasiłkowy w świadczeniach rodzinnych startujący miesiąc później. Jeśli więc rodzic będzie jeszcze ubiegał się o wsparcie na trwające wciąż okresy ich wypłaty, stosowane będą wcześniejsze przepisy. Z kolei uzyskiwanie drogą elektroniczną informacji o dochodzie osób, które nie skończyły 26 lat, oraz kwocie zwróconej ulgi rodzinnej ma być możliwe, gdy zostaną wdrożone odpowiednie rozwiązania techniczne. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) poinformuje o tym terminie w obwieszczeniu ogłoszonym w Dzienniku Ustaw.
– Oby nastąpiło to od 1 sierpnia, gdy zaczniemy przyjmować wnioski o zasiłki na dzieci i świadczenia z FA w formie papierowej na nowe okresy ich wypłaty. Inaczej będziemy musieli takie sprawy odkładać i wracać do nich później, aby w pełni je rozpatrzyć – wskazuje Eliza Dygas.
Prostsze procedury
Gminy pozytywnie oceniają również przepisy, które wprowadzają specjalną procedurę postępowania w sytuacjach, gdy po złożeniu wniosku lub wydaniu decyzji rodzina zmienia miejsce zamieszkania. W tym pierwszym przypadku wniosek z załącznikami będzie przekazany do tego samorządu, na którego teren przeprowadziła się rodzina (nie będzie potrzeby składania dokumentów po raz drugi). Natomiast w drugim gmina przekaże akta sprawy i decyzję do dalszej realizacji do tego samorządu, w którym zamieszkały osoby uprawnione do świadczeń. Nie będzie on musiał wydawać nowej decyzji, ale będzie miał prawo zmienić lub uchylić tę wcześniejszą, jeśli zajdą okoliczności mające wpływ na ich dalsze pobieranie przez rodzinę.
– To uprości postępowania w takich sprawach. Nie trzeba będzie wykonywać dodatkowych czynności związanych chociażby z uchylaniem decyzji, po to aby rodzic mógł złożyć wniosek w nowej gminie i tam zostało wydane nowe rozstrzygnięcie. Pozwoli to też uniknąć ewentualnej przerwy w otrzymywaniu świadczeń po zmianie miejsca zamieszkania – uważa Edyta Ciesielska. Dodaje, że analogiczne przepisy obowiązują już w programie 500+ i tam bardzo dobrze się sprawdzają.
Pomoc dla rodzin
Etap legislacyjny
Ustawa wchodzi w życie 13 lipca 2021 r.