W ramach oszczędności na wydatkach budżetowych wójt zaproponował uchylenie uchwały w sprawie inkasa podatków, tj. podatku od nieruchomości i rolnego. Zgodnie z aktualną uchwałą inkasenci pobierali 10 proc. zainkasowanych kwot. Czy taką zmianę można przeprowadzić teraz – w trakcie roku, czy należy poczekać do 2022 r.?

Proponowane rozwiązanie legislacyjne może zostać wprowadzone zarówno w trakcie obecnego roku, jak i od 2022 r. Nie ma tu przeciwwskazań, jakie występowałby przy uchylaniu w trakcie roku rozwiązań korzystnych dla mieszkańców, np. zwolnień z podatku od nieruchomości.
Przypomnijmy jednak najpierw, że zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach. Uprawnienie do stanowienia w sprawach tych podatków wynika zaś z różnych regulacji, w tym z ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (dalej ustawa o podatkach) lub ustawy o podatku rolnym. Co istotne, w ramach ww. aktów umożliwiano gminom również wprowadzenie poboru podatków w formie inkasa. Świadczy o tym m.in. art. 6 ust. 12 ustawy o podatkach, gdzie postanowiono, że rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso. Zbliżona zakresowo regulacja dotyczy podatku rolnego, a wynika z art. 6b ustawy o podatku rolnym.

Pełna kompetencja

Jeśli dana jednostka samorządowa wyznacza inkasentów, to w ramach wskazanych upoważnień ustawowych rada gminy musi ustalić ich wynagrodzenie. Brak określenia jego wysokości narusza przepisy (por. stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 19 lipca 2018 r.; sygn. akt 126/g224/P/18). Co ważne, rada może decydować zarówno w zakresie wprowadzenia sposobu poboru podatków przez inkaso, jak i wycofać się z takiego sposobu poboru podatku, a więc w konsekwencji z konieczności uszczuplania podatków o kwotę wynagrodzenia za inkaso. Oznacza to, że rada może uchylić dotychczasową uchwałę w sprawie inkasa.

Kiedy zmiana

Wątpliwości jednak mogą powstać w związku z ewentualną datą wprowadzania w życie uchwały – uchylającej ww. sposób poboru podatków i wynagrodzenie za inkaso. Wynikają one z tego, że w pewnych stanach prawnych zmiany związane z uchylaniem rozwiązań podatkowych w trakcie roku podatkowego są kwestionowane przez regionalne izby obrachunkowe – z uwagi na tzw. roczny charakter niektórych podatków. Chodzi tu m.in. o niedozwolone uchylenie zwolnienia w podatku od nieruchomości (por. uchwała nr 2/2017 z 4 stycznia 2017 r. Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach czy uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze, nr 65/2019 z 12 kwietnia 2019 r.). Należy jednak zauważyć, że inny jest zakres przedmiotowy uchwał w sprawie inkasa podatków (i poboru wynagrodzenia), a inny uchwał w sprawie zwolnień m.in. w podatku od nieruchomości. W przypadku tych pierwszych zmiana prawa nie ma skutku bezpośredniego wobec podatników (mieszkańców gminy), lecz zasadniczo ma skutek wobec inkasentów, którzy po prostu przestają pełnić swoje funkcje, a tym samym gmina nie będzie ponosić wydatku z tytułu wynagrodzenia za inkaso. Co ważne, nie ma tu problemu wejścia w życie tych uchwał w trakcie roku podatkowego.
Rada gminy może w każdym momencie podjąć uchwałę uchylającą poprzednią uchwałę w sprawie poboru podatku w drodze inkasa, wyznaczenia inkasentów i określenia ich wynagrodzenia.
Z kolei uchwały w sprawie zwolnień bezpośrednio dotyczące sfery podatników, wpływają na ekonomiczny wymiar obciążenia fiskalnego. Właśnie tego typu są one kwestionowane przez regionalne izby obrachunkowe – w przypadku gdy wchodzą w życie w trakcie roku, pozbawiają uprawnienia podatnika do zwolnienia.

Bez ryzyka

Mając na uwadze ww. argumenty prawne, przyjąć należy, że w kompetencji rady gminy jest zarówno przyjęcie uchwały w przedmiocie zarządzenia poboru podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa, wyznaczenia inkasentów i określenia wysokości wynagrodzenia za inkaso, jak i przyjęcie uchwały uchylającej taką uchwałę. Z uwagi na zakres przedmiotowy regulowany takimi uchwałami mogą one wchodzić w życie zarówno z początkiem danego roku budżetowego, jak i w jego trakcie. Nie ma tu bowiem zagrożenia naruszenia uprawnień materialno-prawnych przysługujących podatnikom, choćby w postaci wspomnianych zwolnień w podatku od nieruchomości.
W konsekwencji można uznać, że rada gminy władna jest np. w lutym br. podjąć uchwałę uchylającą uchwałę w sprawie poboru podatku w drodze inkasa, wyznaczenia inkasentów i określenia wynagrodzenia za inkaso. Z pewnością wtórnie będzie to z korzyścią dla budżetu gminy, skoro inkasentom nie będzie wypłacane wynagrodzenie za inkaso. Podstawową formą zapłaty pozostaje w ten sytuacji uiszczenie podatku w drodze przelewu.
Ogólnie rzecz ujmując, przyjęcie takiego rozwiązania może w jakimś stopniu wspomóc finanse gminnego budżetu. W dużej mierze zależy to jednak od wielkości JST, liczby podatników czy wysokości (uchylanego) wynagrodzenia, które pobierali inkasenci. W każdym razie rozwiązanie polegające na uchyleniu wspomnianej uchwały może wspomóc budżet gminy w trudnej sytuacji ekonomicznej spowodowanej m.in. epidemią COVID-19.
Podstawa prawna:
art. 6 ust. 12 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170)
art. 18 ust. 2 pkt 8 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1378)