Projekt nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji w dniu 20 października 2025 r.

Projektowane rozporządzenie wprowadza istotne zmiany w zakresie obowiązkowych szczepień ochronnych, ich schematów oraz grup objętych nadzorem. Celami nowelizacji są: poszerzenie ochrony przeciwko nowotworom (HPV) i groźnym zakażeniom (meningokoki) oraz wzmocnienie odporności populacyjnej przeciw krztuścowi w obliczu wzrostu zachorowań.

Obowiązkowe HPV, meningokoki typu B i ACWY od 2027 r.

Katalog chorób objętych obowiązkowymi szczepieniami ma zostać poszerzony o dwie kluczowe jednostki:

  • Zakażenia HPV (ludzkim wirusem brodawczaka):

Grupa objęta: dzieci od ukończenia 9. do ukończenia 15. roku życia (np. populacja urodzona w 2018 r.).

Obowiązek szczepienia przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) ma zostać wprowadzony w celu zapobiegania nowotworom (takim jak rak szyjki macicy, odbytu, sromu i prącia), ponieważ szczepienie jest najskuteczniejsze przed inicjacją seksualną, czyli przed potencjalnym kontaktem z wirusem.

Rozporządzenie formalnie włącza szczepienie przeciwko zakażeniom wirusem HPV do kalendarza obowiązkowego, stosując 2-dawkowy schemat. Zgodnie z nowymi zasadami, pierwsza dawka może być podana już od ukończenia 9. roku życia, a druga dawka powinna nastąpić po upływie 6 do 13 miesięcy od pierwszej.

  • Inwazyjne zakażenia Neisseria meningitidis (meningokoki):

Grupa objęta: osoby do 19. roku życia, które nie były wcześniej szczepione, a należą do grup ryzyka (np. pacjenci z asplenią, niedoborami odporności, zakażeni HIV) lub urodziły się przez matki zakażone wirusem HIV.

Wprowadzenie obowiązku szczepień przeciwko inwazyjnym zakażeniom - meningokoki typu B i ACWY, jest uzasadnione faktem, iż bakterie te wywołują Inwazyjną Chorobę Meningokokową (IChM). Choroba ta, wywoływana przez dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (meningokoki), stanowi jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych, charakteryzującą się bardzo szybkim rozwojem, wysoką śmiertelnością i ryzykiem trwałych powikłań, obejmującą zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsę. Choć meningokoki mogą bezpiecznie kolonizować jamę nosowo-gardłową u zdrowych nosicieli, IChM najczęściej uderza w dzieci do 1. roku życia oraz nastolatków. Dane z Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki (KOROUN) jednoznacznie potwierdzają, że to właśnie w grupie niemowląt odnotowuje się najwyższą zapadalność.

Zmiany w schemacie szczepień przeciw krztuścowi od 2026 r.

Ministerstwo Zdrowia podjęło decyzję o zaostrzeniu schematu szczepień przeciwko krztuścowi w odpowiedzi na kryzysową sytuację epidemiologiczną. Krztusiec, ostra choroba układu oddechowego wywoływana przez bakterie (pałeczki krztuśca), choć niemożliwa do trwałej eliminacji, stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, zwłaszcza dla niemowląt (poniżej 6 miesiąca życia, które nie nabyły jeszcze odporności w wyniku swoich szczepień) i seniorów - uzasadnia MZ.

Według danych podanych przez resort zdrowia, w 2024 r. zgłoszono 32 430 przypadków krztuśca, co oznacza ponad 35-krotny epidemiczny wzrost zachorowań w porównaniu do 922 przypadków odnotowanych w roku 2023, przy czym ponad 3000 osób wymagało leczenia szpitalnego z powodu tej choroby.

Aby przerwać łańcuch transmisji i chronić szczególnie wrażliwe niemowlęta (obciążone największym ryzykiem powikłań: zapalenie płuc, drgawki, encefalopatia), wprowadzono następujące zmiany w obowiązkowym kalendarzu:

  • wcześniejsza II dawka przypominająca: termin II dawki przesunięto z 14. na 12. rok życia.
  • III dawka dla dorosłych: wprowadzono III dawkę przypominającą (Tdap) przeciw krztuścowi u osób od ukończenia 17. roku życia, zastępując dotychczasową dawkę przeciw tężcowi i błonicy. Ma to zwiększyć ochronę indywidualną i ograniczyć transmisję wśród młodych dorosłych.
  • szczepienia w ciąży: porządkuje się wskazania, obejmując szczepieniami przeciw krztuścowi kobiety w ciąży (a nie wyłącznie planujące ciążę). To kluczowy środek ochrony noworodków, które nie nabyły jeszcze odporności.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej również dla przedszkolaków od 2026 r.

Projekt nowelizacji porządkuje wskazania do szczepień przeciwko ospie wietrznej. Wprowadzone rozwiązanie wychodzi naprzeciw potrzebom społecznym i zdrowotnym, rozszerzając możliwość obowiązkowego szczepienia o dzieci do ukończenia 4. roku życia przebywające lub zakwalifikowane do pobytu w przedszkolach. Dotychczas szczepienia te obejmowały dzieci uczęszczające jedynie do żłobków lub klubów dziecięcych. Zmiana ta ma zapewnić szerszą dostępność do szczepień ochronnych w środowiskach zbiorowych, gdzie ryzyko transmisji ospy jest najwyższe.

Nowe kryteria dla noworodków w 2026 r.: szczepienie przeciw WZW typu B

Projekt nowelizacji rozporządzenia wprowadza kluczowe zmiany porządkowe w Załączniku nr 1 (część I – szczepienia podstawowe) dotyczące szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B). Celem jest pełne dostosowanie krajowych schematów do aktualnej wiedzy medycznej i zaleceń towarzystw naukowych.

Zmiany koncentrują się na precyzyjnym określeniu schematu szczepienia dla niemowląt z niską masą urodzeniową, dla których konieczne jest wdrożenie rozszerzonego schematu ochronnego:

  • kryterium masy urodzeniowej (nie jak obecnie wieku ciąży):

Wprowadzona nowelizacja ma charakter porządkujący i eliminuje zapis o wieku ciąży, ustanawiając jedynym kryterium dla 4-dawkowego schematu masę urodzeniową noworodka poniżej 2000 g.

Towarzystwa naukowe są zgodne, że tylko ta grupa niemowląt wymaga podania czterech dawek szczepionki.

  • ujednolicenie terminu podania I dawki:

W schemacie 4-dawkowym (dla niemowląt <2000 g) wprowadzono precyzyjny termin podania I dawki, który harmonizuje z zaleceniami międzynarodowymi.

Zapis "przed wypisem ze szpitala" zostaje zastąpiony zapisem "24 godziny po urodzeniu".

Podkreśla się jednocześnie, że u noworodków szczególnie narażonych I dawka powinna być podana w ciągu pierwszych 12 godzin życia.

Zmiany te mają na celu ujednolicenie różnic w terminach podania I dawki w zależności od schematu szczepienia, co ma krytyczne znaczenie dla skuteczności wczesnej ochrony przeciwko WZW typu B u najbardziej wrażliwej grupy pacjentów.

Kiedy zmiany wejdą w życie

Kluczowe zmiany w obowiązkowym kalendarzu szczepień będą wprowadzane etapami, zgodnie z zasadami legislacyjnymi. Większość przepisów porządkujących oraz dotyczących szczepień kobiet w ciąży i dzieci w przedszkolach wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku. Natomiast najistotniejsze modyfikacje schematów szczepień (ujęte w Załączniku nr 1), takie jak zmiany dotyczące krztuśca, zaczną obowiązywać od 1 lipca 2026 roku. Największe rozszerzenie katalogu — włączenie obowiązkowych szczepień przeciw HPV i meningokokom w grupach ryzyka — nastąpi z dniem 1 stycznia 2027 roku.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2025 r. poz. 782)

Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych