Część rad przymierza się albo już jest w trakcie procedowania takich aktów prawa miejscowego. Podpowiadamy, jak je poprawnie skonstruować, by nie zostały uchylone przez organy nadzoru
Specustawa o COVID-19, czyli ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, w art. 15zzzf upoważniła rady/sejmiki do odstąpienia od dochodzenia należności o charakterze cywilnoprawnym przypadających jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym. Ustawodawca ustalił, że rezygnacja z dochodzenia długu jest uzasadniona, gdy płynność finansowa wnioskodawcy uległa pogorszeniu, co jest związane z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych epidemii COVID-19.
Kolejna delegacja do ustalenia w drodze uchwały zasad udzielania ulg, o których mowa w art. 59 ust. 1 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), została zawarta w art. 15zzzg ust. 1 specustawy o COVID-19.
Rezygnacja z zobowiązania
Artykuł 15zzzf specustawy o COVID-19 dotyczy rezygnacji z egzekucji wymagalnych zobowiązań o charakterze cywilnoprawnym. Ustawodawca upoważnił radę do indywidualnego rozstrzygania w tej sprawie. Rada może też wydać generalną uchwałę i w niej powierzyć jej realizację wójtowi. [wzór 1] Nie powinna jednak na podstawie tego przepisu upoważniać go do obniżania czynszów z tytułu najmu i dzierżawy. Taka sytuacja miała miejsce w Jaśle. Dodatkowo tamtejsza rada na podstawie art. 15zzzf nie wydała aktu prawa miejscowego, tylko znowelizowała starą uchwałę w sprawie zasad najmu i dzierżawy nieruchomości na okres dłuższy niż trzy lata. Zakwestionował to wojewoda podkarpacki w rozstrzygnięciu nadzorczym z 6 maja 2020 r. (nr P-II.4131.2.137.2020). Wyjaśnił, że art.15zzzf specustawy o COVID-19 stanowi samodzielną podstawę prawną do podejmowania uchwały i jest przepisem szczególnym w odniesieniu do art.18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.), który daje legitymację dla organu stanowiącego gminy do określenia zasad m.in. wynajmowania lub wydzierżawiania nieruchomości na czas oznaczony dłuższy niż trzy lata. Według organu nadzoru określenie wysokości stawek czynszu przez radę było wkraczaniem w kompetencje organu wykonawczego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 29 grudnia 2009 r., sygn. akt II SA/Wr 530/09).
wzór 1
Uchwała nr XVII/137/20 Rady Miejskiej Więckowic z 2 czerwca 2020 r. w sprawie odstąpienia od dochodzenia należności cywilnoprawnych
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 8 i art. 40 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713) oraz art. 15zzzf ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875), uchwala się, co następuje:
§ 1
Odstępuje się od dochodzenia należności o charakterze cywilnoprawnym z tytułu najmu i dzierżawy lokali użytkowych, przypadających Gminie Więckowice i jej jednostkom organizacyjnym od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie Gminy Więckowice, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu wystąpienia epidemii COVID-19.
§ 2
Warunkiem odstąpienia od dochodzenia należności jest złożenie wniosku do wójta Więckowic zawierającego oświadczenie o pogorszeniu płynności finansowej w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu wystąpienia epidemii COVID-19.
§ 3
1. Odstąpienie od dochodzenia należności, o których mowa w § 1 uchwały, stanowi pomoc publiczną, mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego, która jest udzielana zgodnie z pkt 1‒3 komunikatu Komisji Europejskiej „Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19”.
2. Pomoc, o której mowa w ust. 1, może być łączona z pomocą de minimis, udzieloną zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (UE) nr 1407/2013 z 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz.U. UE z 2013 r. L 352, s. 1).
§ 4
Uchwała obowiązuje do dnia odwołania na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem COVID-19, jednak nie później niż do 31 grudnia 2020 r.
§ 5
Wykonanie uchwały powierza się wójtowi Gminy Więckowice.
§ 6
Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego.
Przewodnicząca Rady
Miejskiej w Więckowicach
Maria Kowalska
Ograniczony zakres możliwy
Choć art. 15zzzf specustawy o COVID-19 upoważnia radę do określenia zasad odstępowania od dochodzenia wszystkich należności cywilnoprawnych, to niektóre rady postanowiły ograniczyć zakres tego aktu do czynszu z tytułu najmu i dzierżawy (tak zrobiła np. Rada Miejska w Brzesku w uchwale nr XXI/172/2020 z 29 kwietnia 2020 r.). Co ciekawe, Rada Gminy Pietrowice Wielkie postanowiła ulżyć tylko przedsiębiorcom określonych branż – prowadzącym zakłady fryzjerskie, salony kosmetyczne, tatuażu i piercingu, świadczącym usługi związane z poprawą kondycji fizycznej albo hotelarskie. Rada miejska dla jasności, o jakie branże chodzi, wskazała przy każdej z nich odpowiedni kod PKD.
Ulgi w spłacie
Jak pisaliśmy wyżej, w art. 15zzzg ust. 1 specustawy o COVID-19 zawarta jest delegacja do ustalenia w drodze uchwały zasad udzielania ulg, o których mowa w art. 59 ust. 1 u.f.p. Zakres przedmiotowy tego aktu został z kolei ograniczony do należności pieniężnych z tytułu oddania nieruchomości w najem, dzierżawę lub użytkowanie przypadających JST lub jej jednostkom organizacyjnym za okres stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Zobowiązania te mogą być umarzane, terminy ich spłaty mogą zostać odroczone lub płatność tych należności może zostać rozłożona na raty.
Chociaż ustawodawca przywołał art. 59 ust. 1 u.f.p. w art. 15zzzg ust. 1 specustawy o COVID-19, to ponownie wymienił rodzaje ulg, które mogą być zastosowane do należności z tytułu gospodarowania nieruchomościami. Wprawdzie delegacja z art. 15zzzg ust. 1 specustawy o COVID-19 stanowi lex specialis w stosunku do art. 59 ust. 1 u.f.p., to jednak nie wyłącza to przesłanek zastosowania ulg, wymienionych w tym ostatnim przepisie, czyli ważnego interesu dłużnika lub interesu publicznego. Podkreśla to też projektodawca w uzasadnieniu projektu ustawy.
Jak sprawdziliśmy, rady nie zawsze wskazywały w uchwałach warunki uzasadniające zastosowanie ulg (wymienione w u.f.p.), co było błędem. Jako przesłankę zastosowania pomocy podawano pogorszenie płynności finansowej w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu epidemii koronawirusa. Taki zapis jest z kolei dopuszczalny, gdyż warunek ten mieści się w pojęciu „ważnego interesu dłużnika” (por. wyrok WSA w Poznaniu z 9 maja 2018 r., sygn. akt III SA/Po 146/18). [wzór 2]
wzór 2
(…) § 2.
1. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne z tytułu oddania nieruchomości w najem, dzierżawę lub użytkowanie, przypadające za okres stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostce organizacyjnej, mogą być na wniosek dłużnika w całości lub w części umarzane, ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty.
2. Udzielanie ulg, o których mowa w ust. 1, następuje w formie pisemnej przez zawarcie porozumienia między dłużnikiem a organem lub osobą uprawnioną, o której mowa w § 8 uchwały.
3. Odmowa udzielania ulg następuje w formie jednostronnego oświadczenia woli złożonego przez organ lub osobę uprawnioną wymienioną w § 8 uchwały. (...)
Rada może ustalić również zakres zastosowania danych ulg. Chodzi np. o możliwość umorzenia należności w części lub w całości. [wzór 3]
wzór 3
(…) § 2.
3. Dopuszcza się umorzenie przedsiębiorcom, wymienionym w § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19, należności pieniężnych z tytułu oddania nieruchomości w najem, dzierżawę lub użytkowanie przez wójta Gminy Więckowice, przy czym ulga może obejmować do 100 proc. należności.
4. W przypadku pozostałych przedsiębiorców, do których nie ma zastosowania ust. 3, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu epidemii COVID-19, dopuszcza się umorzenie należności:
1) do 50 proc. należności, jeżeli przychód uzyskany w ciągu dowolnie wskazanych dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, był co najmniej 15 proc. niższy, ale nie więcej niż 50 proc. w porównaniu do łącznego przychodu z analogicznych dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego;
2) do 100 proc. należności, jeżeli przychód uzyskany w ciągu dowolnie wskazanych dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, był co najmniej niż 50 proc. niższy w porównaniu do łącznego przychodu z analogicznych dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego. (...)
Ponadto w uchwale należy określić treść wniosku, uwzględniając charakter poszczególnych ulg. Warto opracować jego formularz, który będzie załącznikiem do uchwały. Należy także określić dokumenty, które będą potwierdzały argumenty dłużników wnoszących o przyznanie pomocy. Dopuszczalne jest również potwierdzenie tych faktów w drodze oświadczenia. Niezbędne jest także ustalenie sposobu, w jaki wniosek może być wnoszony. Trzeba też uregulować procedurę rozpatrywania wniosku i określić formę, w jakiej to następuje. [wzór 4]
wzór 4
(…) § 6.
Wniosek, o którym mowa w § 5, wraz z załącznikami można przekazać:
1) drogą pocztową,
2) drogą elektroniczną poprzez platformę ePUAP lub na adres ug@wieckowice.pl,
3) poprzez wrzucenie do skrzynki znajdującej się przy wejściu do Urzędu Gminy w Więckowicach ul. Tysiąclecia 19, 38-190 Więckowice,
4) w przypadku zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii COVID-19 ‒ w Urzędzie Gminy Więckowice.(...)
Podstawa prawna
• art. 15zzzf, art. 15 zzzg ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• art. 59 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695)
• art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713)
